اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟

آیا با کسی در ارتباط هستید که باید همیشه در مرکز توجه باشد؟ کسی که رفتاری بیش از حد نمایشی، بسیار هیجانی یا نامنظم دارد؟ اگر چنین است، شریک عاطفی، عضو خانواده یا دوست شما ممکن است دارای اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک باشد. هرچند که این افراد ممکن است همیشه شاد به نظر برسند، اما رفتار آنها می‌تواند برای هرکسی که آنها را دوست دارد، خسته‌کننده باشد.

به طور کلی انواع اختلال‌ شخصیت الگوهای عمیقاً ریشه‌دار رفتاری هستند که از اوایل نوجوانی یا حتی قبل از آن شروع می‌شوند. این اختلال‌ها منبع بسیاری از مشکلات‌اند، چرا که باعث ناراحتی بیمار یا اطرافیان او می‌شوند. در جامعه پزشکی اختلال شخصیت نمایشی، اختلال دراماتیک شناخته می‌شود و ما در این مقاله در مورد آن برای شما خواهیم گفت. پس با ما همراه باشید.

اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

اختلال شخصیت هیستریونیک با رفتار توجه‌طلبی شدید و احساسات اغراق‌آمیز مشخص می‌شود. در واقع، کلمه هیستریونیک به‌عنوان "دراماتیک یا تئاتر" تعریف می‌شود که یکی از ۱۰ نوع اختلال شخصیتی است که توسط متخصصان سلامت روان به رسمیت شناخته می‌شود.

افراد مبتلا به این اختلال، نیاز دائمی به کسب تأییدیه از دیگران دارند. آنها برای جلب‌توجه از جذابیت، اغواگری و عشوه‌گری استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به این اختلال زمانی که نادیده گرفته می‌شوند یا در کانون توجه نیستند، ناراحت هستند یا احساس افسردگی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: افسردگی چیست ؛ علائم، انواع، تشخیص و درمان افسردگی

ویژگی‌ های اختلال شخصیت نمایشی

باتوجه‌به آمار ۲ تا ۳ درصد از افراد به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا هستند و زنان ۴ برابر بیشتر از مردان به این بیماری دچار می‌شوند. بااین‌حال، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که زنان ممکن است بیش از حد به این اختلال مبتلا شوند؛ درحالی‌که در مردان ممکن است این اختلال کمتر تشخیص داده شود. از ویژگی‌های بارز این بیماری، توجه‌طلبی و عزت‌نفسی است که فرد از دیگران می‌گیرد. علاوه بر این، حالات عاطفی او که به‌سرعت تغییر می‌کند.

انواع شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder – HPD) ممکن است در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز پیدا کند. روانشناسان معمولاً برای درک بهتر این تفاوت‌ها، زیرتیپ‌ها یا انواع شخصیت نمایشی را دسته‌بندی می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین انواع شخصیت نمایشی را معرفی می‌کنیم:

شخصیت نمایشی سرزنده

این افراد در نگاه اول پرانرژی، گرم و مهربان، شاداب، اجتماعی و کاملا عادی به نظر می‌رسند. اما در باطن خود برای جلب توجه دیگران اضطراب زیادی را تحمل می‌کنند. حتی ممکن است برای اینکه احساس سرزندگی کنند به مواد مخدر روی بیاورند. این افراد بعد از مدتی رفتارشان تغییر می‌کند و بدون دلیل خاصی از دیگران فاصله گرفته و دچار پریشانی می‌شوند.

شخصیت نمایشی کودک

این افراد دست به جلب توجه به شیوه‌ای بچگانه می‌زنند و به شدت به دیگران وابسته هستند. حتی ممکن است رفتارهای اغراق آمیز برای جلب توجه همچون غش کردن و گریه‌های شدید از خود نشان دهند. هرچه بلوغ روانی کمتری داشته باشند، رفتارهای بچگانه بیشتری از خود نشان می‌دهند. هیجانات و احساسات آن‌ها به سرعت تغییر می‌کند. به گونه‌ای که عشق آن‌ها سریع به احساس گناه یا خشم تبدیل می‌شود.

شخصیت نمایشی همواره موافق

از مشخصه‌های این افراد می‌توان به چابلوسی، تحسین و همواره موافق بودن با نظرات دیگران اشاره کرد. این افراد مخالفت خود را پشت چهره آرام و موافق خود پنهان می‌کنند و دوست دارند که دیگران همواره آن‌ها و نظراتشان را دوست داشته باشند.

علائم شخصیت دراماتیک چیست

رفتار دراماتیک به‌راحتی قابل تشخیص نیست؛ چرا که نیاز به مشاهدات طولانی‌مدت در الگوهای رفتاری دارد. علاوه بر این، تشخیص این اختلال در نوجوانی یا کودکی به دلیل تمام تغییرات شخصیتی که به طور طبیعی در بزرگسالی و رشد مداوم نوجوان رخ می‌دهد، به‌ندرت امکان‌پذیر است. باتوجه‌ به نظر پزشکان متخصص این حوزه، فرد باید حداقل پنج مورد از علائم زیر را داشته باشد که بتوان گفت مبتلا به این اختلال است.

• در هر موقعیت و شرایطی به دنبال تأیید و توجه هستند.
• احساسات اغراق‌آمیز که می‌توانند به‌سرعت تغییر کنند.
• اغلب لباس‌های تحریک‌آمیز و رنگارنگ می‌پوشند.
• بیش از حد نگران ظاهر فیزیکی خودشان هستند.
• اگر مرکز توجه نباشند ناراحت یا افسرده می‌شوند.
• به‌راحتی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
• سابقه رفتارهای اغواکننده جنسی تحریک‌آمیز یا نامناسب دارند.
• احساساتشان نامنظم و سطحی است.
• برای جلب‌توجه دیگران بلندبلند می‌خندند.
• از گفتار مبهم و نمایشی بسیار استفاده می‌کنند.
• احساسات اغراق‌آمیز و نمایشی دارند.
• مدام در حال تأییدشدن از دیگران هستند تا خوشحال شوند.
• در ظاهر مهربان و صمیمی به نظر می‌رسند، اما در واقعیت این‌طور نیست.

 به طور کل این علائم می‌تواند در زندگی روزمره تداخل ایجاد کند و باعث ایجاد مشکل در روابط، محل کار یا مدرسه شود. البته این علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.

علت بروز اختلال شخصیت هیستریونیک

علت اختلال شخصیت هیستریونیک در حال حاضر مشخص نیست. بااین‌حال، اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل مختلف، مانند ژنتیک و عوامل محیطی، ممکن است منجر به شروع این بیماری روانی شود. سوءاستفاده یا تجربیات آسیب‌زا در دوران کودکی و رفتار آموخته شده نیز ممکن است، بر رشد اختلال شخصیت نمایشی (HPD) تأثیر بگذارد. این وضعیت همچنین ممکن است ناشی از استرس و اضطراب بیش از حد در طول سال‌های رشد باشد.

نحوه برخورد صحیح با بیمار دراماتیک

اگر در اطراف خود کسی را دارید که دچار اختلال شخصیت نمایشی است، بهتر است برای پشتیبانی از او نکاتی را مدنظر قرار دهید که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

• هرچند وقت یکبار به او بگویید حتی در زمانی که تمام توجهتان به سمت او نیست به او اهمیت می‌دهید.
• اگر فرد موردنظر سعی می‌کند بر اساس انگیزه شخص دیگری تصمیمی را بگیرد؛ می‌توانید به آرامی با او در این مورد صحبت کنید که دقیقاً چه می‌کند و چرا می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ در واقع به او کمک کنید که از طریق فکر و انگیزه خود، تصمیماتش را بگیرد.
• وقتی هیجان‌زده می‌شود یا رفتارهای نمایشی دارد؛ کاری کنید که آرامشش را حفظ کند.
• اگر مرزی را در رابطه نگه نداشت، در این زمینه با او صحبت کنید تا بداند رفتار او بر دیگران اثر می‌گذارد و ممکن است باعث ناراحتی شود.
• اگر که قصد رفتن نزد درمانگر و مشاور را دارد حتماً از او حمایت کنید.

ازدواج با شخصیت نمایشی

ازدواج با کسی که دچار هیستریونیک است، می‌تواند با مشکلاتی همراه باشد. به طور مثال این افراد به‌شدت نیاز به توجه دیگران دارند؛ پس باید مراقب باشید که همیشه نیمِ بیشتری از حواستان را به او بدهید. او ممکن است دست به‌دروغ و حتی فریبکاری بزند تا توجه دیگران به‌خصوص همسرش را جلب کند. فرد دچار این نوع اختلال شخصیت، معمولاً تعداد زیادی دوست از جنس مخالف دارد که این موضوع باید از سمت همسرش پذیرفته شود. در غیر این صورت او پر از خشم و افسرده خواهد شد. از سوی دیگر این افراد تمایل به ماجراجویی و تازگی دارند و ممکن است از رابطه طولانی‌مدت صرف‌نظر کنند؛ بنابراین به این نکته مهم هم باید توجه کرد.

تشخیص اختلال شخصیت نمایشی

بر اساس تحقیقات تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا، معیارهای تشخیصی این اختلال مستلزم وجود حداقل ۵ مورد از موارد زیر است:

• فرد هیستریونیک در موقعیت‌هایی که مرکز توجه نیست، احساس ناراحتی می‌کند.
• آنها اغلب در هنگام تعامل با دیگران رفتارهای اغواکننده یا تحریک‌آمیز جنسی نامناسبی دارند.
• آنها بیان کم‌عمق و به‌سرعت در حال تغییر احساسات را ارائه می‌دهند.
• آنها مدام از ظاهر فیزیکی خود برای جلب‌توجه استفاده می‌کنند.
• آنها دارای سبک گفتار هستند که فاقد جزئیات است.
• آنها احساسات خود را با بیان شدید به نمایش می‌گذارند.
• آنها به‌راحتی تحت‌تأثیر افراد یا موقعیت‌های دیگر قرار می‌گیرند.

نکته مهمی که در هنگام تشخیص باید به آن توجه کرد این است؛ اختلال شخصیت نمایشی فقط در یک بزرگسال قابل تشخیص است، نه یک کودک و فقط باید توسط یک روانپزشک یا روان‌شناس بالینی که فرد را در یک دوره زمانی بشناسد، تشخیص داده شود.

عوارض اختلال شخصیت هیستریونیک

افراد هیستریونیک، می‌توانند عوارض زیادی را تجربه کنند؛ بنابراین باید برای جلوگیری از این عوارض هر چه زودتر درمان شوند. که در زیر مثال‌هایی از عوارض اختلال شخصیت نمایشی را ذکر کرده‌ایم:

• درگیرشدن مداوم در یک رفتار بیش از حد جنسی نه‌تنها ممکن است بر شهرت اجتماعی آنها تأثیر بگذارد، بلکه آنها را از تجربه یک رابطه عاشقانه طولانی‌مدت و متعهد نیز محروم می‌کند.
• ممکن است در هنگام مواجهه با بازخورد یا انتقاد منفی، مستعد طغیان خشم باشند. این می‌تواند بقای آنها را در محیط‌های کاری و تعامل با همکاران و کارفرمایان به خطر بیندازد.
• افراد مبتلا به شخصیت هیستریونیک، به طور مداوم به دنبال تجربیات و ماجراجویی‌های جدید هستند. این می‌تواند آنها را به رفتار بی‌پروا و ریسک‌های غیرضروری مانند مصرف مواد وادار کند. این افراد همچنین به‌احتمال زیاد سطوح بالایی از اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند.

تماس بگیرید: مشاوره اختلال شخصیت در تهران (حضوری، تلفنی و آنلاین)

راه ‌های درمان اختلال شخصیت نمایشی

به‌طورکلی، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، تمایلی به درمان ندارند. بااین‌حال، اگر بیمار مصمم باشد که وضعیت روانی و عاطفی خود را تغییر دهد، اختلالات شخصیتی به طور مؤثر قابل ‌درمان است. این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• گروه‌درمانی: این درمان نوعی از روان‌ درمانی است که در آن گروهی از افراد با یکدیگر ملاقات می‌کنند تا مشکلات خود را با هم زیر نظر یک درمانگر یا روان‌شناس عنوان کنند و در مورد آنها بحث کنند. گروه‌درمانی ممکن است برای افراد مبتلا به HPD مفید باشد، به‌خصوص اگر با سایر افراد مبتلا به این اختلال همراه شوند بهتر است. چرا که این می‌توانند رفتار خود را در آنها مشاهده کنند.
• روان‌درمانی روان پویشی: این نوع درمان بر ریشه‌های روان‌شناختی پریشانی عاطفی تمرکز دارد. فردی که تحت این درمان قرار می‌گیرد از طریق خود بازتابی و خودآزمایی، به الگوهای رابطه مشکل‌ساز در زندگی خود نگاه می‌کند.
• روان‌درمانی حمایتی: هدف این نوع درمان، بهبود علائم و حفظ، بازیابی یا بهبود عزت‌نفس و مهارت‌های مقابله‌ای است. 
• درمان شناختی رفتاری (CBT): این درمان یک نوع درمان ساختاریافته و هدف‌گرا است. یک درمانگر یا روان‌شناس به شما کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را از نزدیک ببینید. در این درمان، شما متوجه خواهید شد که افکار شما چگونه بر اعمال شما تأثیر می‌گذارد. 

 دارو درمانی برای رفتار دراماتیک

هیچ داروی خاصی برای درمان این نوع اختلال شخصیت وجود ندارد. اما ازآنجایی‌که HPD ممکن است باعث اختلال در تنظیم عاطفی شود که این اختلال منجر به گریه، عصبانیت، نوسانات خلقی، افسردگی و اضطراب در بیمار می‌شود؛ بنابراین در این صورت دارو ممکن است این علائم را کنترل کند. 

درمان اختلالات شخصیت نمایشی در کلینیک پزشک اول

از آنجایی‌ که درمان اختلال‌های شخصیتی و روانی یکی از حساس‌ترین درمان‌ها به‌حساب می‌آید؛ بنابراین لازم است که حرفه‌ای‌ترین افراد را برای درمان انتخاب کنید. کلینک روانپزشکی در مرکز پزشک اول با فراهم‌ کردن تمام تجهیزات لازم برای نقشه‌ برداری مغز و دیگر خدمات ... و گردآوری بهترین متخصصان روانپزشک مجرب به افراد زیادی در این زمینه کمک کرده و می‌کند؛ بنابراین درصورتی‌که قصد درمان اختلال شخصیت نمایشی را دارید بدون شک می‌توانید از تیم حرفه‌ای پزشکی ما کمک بگیرید. 

سخن پایانی

افرادی که به اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک مبتلا هستند، احساسات بسیار ناپایدار و شدیدی دارند. تأیید آنها در چشم دیگران بسیار مهم است، حتی اگر آن حس و تأییدیه واقعی نباشد افراد مبتلا به این اختلال به داشتن رفتارهای نمایشی برای جلب‌توجه دیگران معروف هستند. اگر در خود یا اطرافیان، علائم رفتار دراماتیک را مشاهده کردید، حتما برای تشخیص و درمان به روانپزشک مراجعه نمایید.