علت اضطراب در نوجوانان و علائم آن

اضطراب یا استرس نام اختلالی رایج در جوامع کنونی است که علت آن می‌تواند وابسته به شرایط جامعه، موقعیت جغرافیایی، وضعیت زندگی و... متفاوت باشد. به‌طورکلی ازآنجایی‌که اضطراب در نوجوانان می‌تواند زمینه بروز بسیاری از بیماری‌ها باشد، ازاین‌روی والدین باید شناخت و آگاهی کافی در خصوص علائم این بیماری داشته باشند. زیرا شناخت این بیماری می‌تواند تا حد قابل‌توجهی از بروز اختلالات جدی جلوگیری کند. اما باوجود تفاصیل فوق نخستین گام برای آشنایی با این اختلال، شناخت دلیل و علائم استرس در نوجوانان است. چراکه شناخت علائم و داشتن اطلاعات کافی در خصوص این موضوع می‌تواند تا حد قابل‌توجهی موجب تسریع روند درمان این بیماری شود که باتوجه‌به اهمیت این موضوع پیشنهاد ما این است که به‌منظور آگاهی بیشتر در خصوص این عارضه و علائم آن این مقاله را بادقت مطالعه کنید.

علائم اضطراب در نوجوانان

همان‌طور که قبلاً نیز اشاره شد علائم اضطراب در نوجوانان می‌تواند وابسته به عوامل مختلفی نظیر محدوده سنی، موقعیت قرارگیری، علت استرس و... متفاوت باشد؛ ازاین‌روی می‌توان نتیجه گرفت نوجوانان مبتلا به این بیماری وابسته به شرایط خود می‌توانند علائم مختلفی از خود نشان دهند و باتوجه‌به اینکه طیف گسترده‌ای از علائم را می‌توان برای اضطراب در نوجوانان بیان کرد در این بخش سعی شده مهم‌ترین علائم این اختلال ذکر شود.

1.  ترس و نگرانی‌های مکرر در مورد بخش‌های معمول زندگی روزمره
2.  تحریک‌پذیری
3.  اختلال در تمرکز
4.  حساسیت شدید به انتقاد
5. کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی
6.  شکایت‌های مزمن در مورد دل‌درد یا سردرد
7.  جستجوی مکرر در هنگام قرارگیری در یک موقعیت جدید باهدف اطمینان خاطر
8. امتناع از مدرسه یا افت تحصیلی 
9. اختلال خواب
10. مصرف مواد مخدر
11. احساس آشفتگی یا بی‌قراری
12.  لرزش
13.  احساس سرگیجه
14.  عرق سرد
15.  تغییر عادات غذایی
16.  جویدن ناخن یا کندن پوست
17.  معده درد

علت اضطراب در نوجوانان چیست

نوجوانی مقطع سنی بسیار مهمی شناخته می‌شود؛ چراکه در این سن تغییرات مختلفی نظیر تغییر بدنی، تغییر ذهنی، تغییر روابط با دوستان و والدین، تغییر اهداف، علایق، امیدها و رؤیاها در افراد ایجاد می‌شود که تمامی این تغییرات می‌توانند زمینه ایجاد اضطراب باشند. اگرچه اضطراب مبحث بسیار پیچیده‌ای است و برای ریشه‌یابی و شناخت آن در نوجوانان باید به مشاوره کودک و نوجوان مراجعه کرد؛ اما به‌طورکلی اضطراب در نوجوانان می‌تواند رابطه مستقیمی با موارد ذیل داشته باشد.

تغییرات هورمونی و نوسانات خلقی

تغییرات هورمونی عامل اصلی استرس در نوجوانان است. چراکه افزایش تستوسترون در مردان و افزایش استروژن در زنان باعث افزایش واکنش‌پذیری و پاسخ‌های عاطفی می‌شود. علاوه بر این، هنگامی که عوامل استرس‌زای خارجی با عدم تعادل در هورمون‌ها ترکیب می‌شوند، مغز متناسب با شرایط بدن واکنش نشان می‌دهد و گیرنده‌های بیشتری برای هورمون‌های استرس ایجاد می‌کند و تعداد گیرنده‌های هورمون‌های آرامش را کاهش می‌دهد که این موضوع می‌تواند باعث ایجاد مشکلات اضطرابی طولانی‌مدت شود.

عدم تکامل و رشد مغز

بخش بزرگی از دلیل نوسانات خلقی و اضطراب می‌تواند رابطه مستقیمی با اختلال در رشد مغز داشته باشد، زیرا قشر خاکستری مغز تا سن ۱۱ سالگی در دختران و ۱۲ سالگی در پسران ضخیم می‌شود، پس از آن مغز به طور خودکار ضخیم‌شدن قشر خاکستری را متوقف می‌کند و در عوض شروع به تکامل و پالایش آن می‌کند. آخرین ناحیه‌ای که ضخیم‌شدن آن در نوجوانان متوقف می‌شود و شروع به پالایش می‌کند، قشر جلوی مغز است که مسئول کنترل خود، قضاوت و تفکر در مورد آینده است. ازآنجایی‌که در نوجوانی این قسمت از مغز در حال تکامل است، ازاین‌روی هر عاملی می‌تواند موجب استرس در نوجوانان شود.

تغییرات بدنی

تغییرات در ظاهر و عملکرد بدن می‌تواند از بسیاری جهات باعث استرس در نوجوانان شود. به‌طورکلی بروز جوش، تغییر در تارهای صوتی، رشد موی بدن، افزایش قد، تغییر بوی بدن، شروع قاعدگی و... می‌توانند بر عزت‌نفس و اضطراب افراد تأثیر بگذارند. همچنین در کنار تمام موارد فوق درد و ناراحتی‌های چرخه قاعدگی، خجالت ناشی از نعوظ در زمان‌های نامناسب و میل جنسی گیج‌کننده از دیگر عواملی هستند که می‌توانند بستر استرس را در دختران و پسران نوجوان ایجاد کند.

فاصله‌گرفتن از والدین

اگر نوجوانی از سنین پایین با والدین خود صمیمی بوده باشد، ممکن است پذیرش استقلال و جداشدن از والدین در سنین بالاتر و در مقطع سنی نوجوانی برای او کمی دشوار و استرس زا باشد، چراکه تنها بودن برای اولین‌بار و پذیرفتن مسئولیت‌های جدید می‌تواند باعث احساس ناکافی بودن، استرس و ترس در افراد شود.

همچنین در کنار تمام موارد فوق در برخی مواقع فشار در محیط مدرسه، تنش در خانواده، ارتباط‌گیری با افراد نادرست، عاشق شدن خارج از محدوده سنی و... از دیگر علت‌های اضطراب نوجوانان شناخته می‌شوند.

ارتباط اضطراب نوجوانان و افسردگی

به‌طورکلی ارتباط اضطراب نوجوانان و افسردگی را می‌توان از جنبه‌های مختلفی بررسی کرد و ازآنجایی‌که استرس و افسردگی دارای علائم مشترکی هستند ازاین‌روی توجه به این موضوع از اهمیت زیادی برخورد است. باتوجه‌به اینکه عدم توجه به استرس در نوجوانان می‌تواند زمینه بروز افسردگی مزمن را در افراد ایجاد کند، ازاین‌روی والدین باید در این مقطع سنی به رفتار فرزندان خود توجه کنند و در صورت مشاهده علائمی نظیر ترس‌های غیرمنطقی، تپش قلب، لرزش، آشفتگی و... در اولین فرصت به مراکز درمانی یا مشاوره مراجعه کنند.

تفاوت اضطراب شدید و طبیعی در نوجوان

استرس احساسی نسبتاً طبیعی و عادی در افراد قلمداد می‌شود، البته مشروط بر اینکه به‌صورت مزمن و بی‌دلیل در افراد ایجاد نشود؛ چراکه استرس‌های مزمن و بی‌دلیل در سنین نوجوانی و بزرگسالی می‌تواند در صورت تشدید یا مزمن شدن آسیب‌های جبران‌ناپذیری را در افراد ایجاد کند. باتوجه‌به اینکه شناخت تفاوت اضطراب شدید و طبیعی در نوجوان از اهمیت زیادی برخوردار است، لذا مطالعه جدول زیر به تمام والدین دغدغه‌مند به‌منظور شناخت تفاوت‌های اضطراب‌های شدید و طبیعی پیشنهاد می‌شود.

باتوجه‌به اینکه مقطع نوجوانی به‌عنوان حساس‌ترین دوره زندگی افراد شناخته می‌شود و نوجوانان در این بازه سنی بسیار تحت‌تأثیر عوامل درونی و محیطی هستند، ازاین‌روی نوجوانان و والدین باید شناخت کافی در خصوص علت‌های این عارضه و تفاوت‌های آن داشته باشند.

درمان اضطراب در نوجوانان

متأسفانه استرس در نوجوانان امری رایج است که می‌تواند بر سلامت عاطفی، موفقیت تحصیلی و زندگی اجتماعی آنها تأثیر بگذارد. ازآنجایی‌که عدم درمان این عارضه می‌تواند پیامدهای بسیاری را برای جامعه داشته باشد، لذا بیمار باید برای مهار و غلبه استرس خود به پزشک مراجعه کند که خوشبختانه امروزه روش‌های مختلفی برای درمان اختلالات اضطراب در نوجوانان وجود دارد که از جمله رایج‌ترین و مؤثرترین آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.

روان‌درمانی

در پاسخ به این سوال که روان درمانی چیست باید گفت روان درمانی نوعی روش درمان بیماری‌های مرتبط با احساسات، روان و افکار شناخته می‌شود و در این سبک و شیوه درمانی به بیمار آموزش داده می‌شود تا در برابر احساسات خود چه واکنش‌هایی را نشان دهد. به‌عنوان‌مثال افرادی که با استرس دسته و پنجه نرم می‌کنند در طی جلسات روان درمانی می‌آموزند که با تکنیک‌هایی نظیر تصویرسازی، تنفس عمیق، تغییر محل استرس‌زا و... میزان اضطراب خود تا حد قابل را کاهش دهند.

دارودرمانی

دارودرمانی از جمله رایج‌ترین شیوه‌های درمانی شناخته می‌شود که معمولاً به اغلب بیماران پیشنهاد می‌شود، در این شیوه درمانی پزشک متناسب با شرایط جسمی و روحی بیمار داروهای ضد استرس تجویز می‌کند و در هر جلسه وابسته به دوز مصرفی سعی می‌کند تا با بررسی شرایط، استرس بیمار را کنترل کند.

روان درمانی شناختی

روان درمانی شناختی (CBT) یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌های درمان برای اختلالات اضطراب نوجوانان است. در شیوه درمانی از تکنیک‌هایی نظیر بازسازی شناختی، حساسیت‌زدایی سیستماتیک و... به‌منظور مهار استرس در جوانان و نوجوانان استفاده می‌شود.

تحریک مغناطیسی مغز

تحریک مغناطیسی در واقع یک روش غیرتهاجمی و دارویی محسوب می‌شود، در این شیوه درمانی با استفاده از دستگاه rtms پالس‌های مغناطیسی برای درمان و پیشگیری از علائم بیماری‌های استرس به مغز ارسال می‌شود، به‌طورکلی این شیوه درمانی معمولاً مناسب افرادی است که از طریق روان درمانی یا دارودرمانی بهبود نیافته‌اند و به دنبال یک روش مؤثر و غیرتهاجمی برای درمان هستند. روش TMS با کمترین عوارض جانبی می‌تواند نقش مؤثری را در تغییر خلق‌وخو، کاهش استرس، اختلال خواب و... ایفا کند.

بیوفیدبک

بیوفیدبک از جمله روش‌های مؤثر و ایمن به‌منظور مدیریت اضطراب در نوجوانان و درمان اعتیاد آنها شناخته می‌شود. به‌طورکلی در طی جلسات بیوفیدبک از تجهیزات دقیق به‌منظور کسب اطلاعات بازخوردی از بدن استفاده می‌شود و سپس با بررسی بازخوردهای بصری و شنوایی به بیمار کمک می‌شود تا در جهت کنترل استرس، خشم، درد و... از تکنیک‌های مختلفی نظیر تنفس عمیق، تمرکز، و تغییر وضعیت بدنی به‌منظور آرام‌سازی ذهن خود استفاده کند.

نوروفیدبک

نوروفیدبک یکی دیگر از روش‌های غیرتهاجمی درمان مانند ADHD ، اضطراب، بی‌خوابی و افسردگی است. در این شیوه درمانی درمانگر با بررسی و به کمک سیگنال‌های مغزی سعی می‌کند برخی از الگوهای مغزی را اصلاح کند. نوروتراپی یا EEG از جمله روش‌های نوین درمان استرس شناخته می‌شود که می‌تواند در مدت‌زمان مشخص موجب بهبود عملکرد مغز و اصلاح رفتار بیمار شود.

 سخن پایانی

ازآنجایی‌که اضطراب با زندگی ما عجین شده است، ازاین‌روی نمی‌توان از اثر آن بر روند زندگی فرزندان خود غافل شد، باتوجه‌به اینکه استرس می‌تواند رابطه مستقیمی با اعتیاد و افسردگی داشته باشد، لذا والدین آگاه باید نسبت به علائم اضطراب در نوجوانان آگاه باشند و آن را جدی بگیرید، چراکه بیماری‌های نوجوانان تنها محدود به اختلالات جسمانی نمی‌شود و گاه بیماری‌های روانی می‌توانند به‌مراتب خطرناک‌تر از بیماری‌های جسمانی باشند و حتی در برخی مواقع زمینه بروز بیماری‌های جسمانی را ایجاد کنند، ازاین‌روی آگاهی والدین و شناخت بیماری‌های رایج در سنین نوجوانی می‌تواند تا حد قابل‌توجهی به سلامت جامعه کمک کند.