اختلال خواب چیست و بهترین روش های درمان آن کدامند؟

آیا شما نیز نمی‌توانید به خوبی بخوابید و از مشکلات خواب رنج می‌برید؟ در این مقاله از کلینیک پزشک اول برایتان از انواع اختلالات خواب، راه‌های درمان، روش‌های پیشگیری، علل و علائم اختلال خواب خواهیم گفت. تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

اختلال خواب چیست؟

اختلال در خواب به شرایطی اطلاق می‌شود که بر کیفیت، زمان‌بندی یا مدت خواب فرد تأثیر می‌گذارد و توانایی او برای عملکرد صحیح در هنگام بیداری را کاهش می‌دهد. اختلال در خواب ممکن است زمینه‌ساز بروز مشکلات جدی‌تری شود و در برخی از موارد ممکن است نشانه مشکلات سلامت روان باشد. افرادی که با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند، باید به متخصص اختلالات خواب مراجعه نمایند.

انواع اختلالات خواب

در سال 1979، انجمن اختلالات خواب آمریکا اولین سیستم طبقه‌بندی اختلالات خواب را منتشر کرد. در ادامه برخی از شایع‌ترین انواع اختلال خواب را مرور می‌کنیم:

بی‌خوابی

اختلال بی‌خوابی با دشواری در به خواب رفتن یا ماندن در خواب شناسایی می‌شود. افراد مبتلا به بی‌خوابی، در طول روز هم دچار خواب آلودگی بیش از حد و اختلالات شناختی می‌شوند. اگر بیمار حداقل سه بار در هفته به مدت حداقل سه ماه این علائم را داشته باشد، بی‌خوابی او یک بیماری مزمن در نظر گرفته می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره علت کم خوابی یا بی خوابی مقاله مربوطه را مطالعه کنید.

آپنه خواب

آپنه خواب چیست ؟ آپنه خواب یک اختلال تنفسی شایع مرتبط با خواب است که به دلیل انسداد مسیرهای تنفسی فوقانی رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این بیماری، اغلب با احساس خفگی یا نفس نفس زدن از خواب بیدار می‌شوند. خروپف شدید هم یکی دیگر از علائم رایج مشکلات خواب است.

نارکولپسی

نارکولپسی چیست؟ نارکولپسی یکی از انواع اختلالات خواب است که باعث می‌شود، فرد مبتلا با وجود این که در طول شب قبل استراحت کافی داشته، در طول روز احساس خستگی مفرط کند. این علائم می‌تواند منجر به میل سرکوب‌ناپذیر به خواب شود که منجر به حملات خواب می‌شود. فرد مبتلا، نمی‌تواند در مقابل حملات خواب مقاومت کند و در هر شرایطی به خواب می‌رود.

سندورم پای بی‌قرار

سندروم پای بی‌قرار یا RLS نوعی اختلال حرکتی مرتبط با خواب است که 7 تا 10 درصد از جمعیت ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سندروم با ضربان، خارش و احساسات آزاردهنده در پاها همراه است و فرد مبتلا در زمان استراحت، با تکرار حرکات پا سعی می‌کند این احساس ناخوشایند را برطرف کند. افراد مبتلا به RLS معمولاً قوی‌ترین علائم را در رختخواب تجربه می‌کنند که آنها را در معرض خطر افزایش مشکلات شروع خواب و حفظ خواب قرار می‌دهد. هیچ درمانی برای RLS وجود ندارد.

اختلال شیفت کاری

اختلال شیفت کاری در درجه اول افرادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد که شغلشان مستلزم کار کردن در ساعات پایانی شب یا ساعات ابتدایی صبح است. خوابیدن در طول روز و کار در شب می‌تواند باعث ایجاد ناهماهنگی بین بدن فرد و شبانه‌روز شود که برنامه خواب و بیداری را بر اساس چرخه‌های نور طبیعی و تاریکی هدایت می‌کند.

پاراسومنیا

پاراسومنیا یا راه رفتن در خواب چیست؟ به گروهی از رفتارهای خواب غیرعادی مثل راه رفتن در خواب، شب ادراری، وحشت شبانه و... اطلاق می‌شود که می‌تواند قبل از به خواب رفتن، هنگام خواب یا در فاصله زمانی بین خواب و بیداری رخ دهد. این موارد بیشتر در کودکان دیده می‌شود، اما برخی از بزرگسالان نیز ممکن است آن را تجربه کنند.

تشخیص بیخوابی

اگر پزشک پس از  بررسی‌های لازم، سایر اختلالات خواب، عوارض داروها، افسردگی، مصرف مواد و سایر بیماری‌ها را رد کرد، می‌تواند مشکل بیخوابی در شخص وجود داشته باشد. بی خوابی از شایع‌ترین مشکلات خواب است که به معنای ناتوانی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن اشاره دارد. این اختلال برای فرد می‌تواند مشکلات زیادی به وجود آورد. از جمله دلایل بروز بی خوابی می‌توان به استرس، اختلالات هورمونی، بیماری‌های گوارشی، اضطراب و ... اشاره کرد. بی خوابی به سه دسته کلی بی خوابی مزمن، بی خوابی موقتی و بی خوابی حد واسط تقسیم بندی می‌شود.

علائم اختلال خواب

برخی از علائم شایع اختلالات خواب عبارتند از:

• بروز مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن
• بروز مشکل در بیدار ماندن در طول روز
• بروز مشکل در برنامه خواب در شبانه روز
• خستگی یا خواب‌آلودگی در طول روز
• تغییر در خلق و خو، توجه، انگیزه یا تمرکز
• خروپف یا وقفه در تنفس در طول خواب
• توهمات شنوایی، بصری یا لمسی
• ضعف یا گرفتگی ناگهانی در عضلات
• احساس ناخوشایند در پاها یا حرکات اندام
• ناتوانی در حرکت بلافاصله پس از بیدار شدن

علت اختلال خواب چیست؟

علت انواع اختلال خواب مشخص شده است؛ اما با این حال، ایجاد اختلال خواب تحت تأثیر ترکیبی از عوامل مختلف قرار دارد. عواملی که خطر بروز برخی اختلالات خواب را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• مشکلات پزشکی زمینه‌ای
• مشکلات سلامت روان
• مصرف برخی از داروها
• عوامل ژنتیکی
• عوامل استرس‌زای محیطی
• تکرر ادرار شبانه
• آلرژی و مشکلات تنفسی

چه عواملی اختلالات خواب را افزایش می‌ دهد؟

بی‌خوابی کوتاه‌مدت یا حاد، می‌تواند ناشی از استرس یا عوامل محیطی مانند نور، صدا یا دمای بالای محیط خواب باشد. در مقابل، بی‌خوابی طولانی مدت یا مزمن می‌تواند ناشی از عواملی مانند افسردگی، استرس مزمن و درد یا ناراحتی در طول خواب باشد. یکی از علل شایع بی‌خوابی مزمن، یک پاسخ احساسی شرطی است. افکار مربوط به اختلال در خواب (به عنوان مثال اگر امشب نخوابم، فردا نمی‌توانم رانندگی کنم) و نگرانی بابت رفتارهایی که در نتیجه اختلال خواب ایجاد می‌شوند (مانند چرت زدن یا خواب‌آلودگی در طول روز) علائم بی‌خوابی را شدیدتر و طولانی‌تر می‌کنند.

روش ‌های تشخیص اختلال خواب

از روش‌های تشخیص اختلالات خواب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پرسشنامه‌ها

ممکن است پزشکان از افراد بخواهند که فرم‌های خاصی را برای اندازه‌گیری خواب آلودگی، خستگی و سایر علائم پر کنند.

دفتر برنامه خواب

برای کمک به درک چگونگی تغییر عادات و علائم خواب در طول زمان، ممکن است پزشک به افراد توصیه کند که یک دفترچه یادداشت برای خواب داشته باشند. عادت خواب بیمار اغلب در طول چند هفته برای شناسایی روندها یا تغییرات ثبت می‌شود.

اکتی گرافی

اکتی گرافی اطلاعاتی در مورد فعالیت‌های روزانه و همچنین خواب به پزشکان ارائه می‌دهد. این روش با استفاده از اکتی گراف انجام می‌شود که روی مچ دست بسته می‌شود و حرکت فرد را در طول روز و شب اندازه‌گیری می‌کند.

مطالعه خواب

در روش مطالعه خواب از دستگاه‌هایی برای نظارت بر خواب فرد و جمع‌آوری داده در مورد عملکردهای مختلف بدن در طول خواب استفاده می‌شود. نوعی از مطالعه خواب به نام پلی سومنوگرافی، شامل ماندن در کلینیک خواب در طول شب است، در حالی که برخی از آزمایش‌های آپنه خواب را می‌توان در خانه انجام داد.

آزمایش تأخیر خواب چندگانه

یک روز پس از پلی سومنوگرافی، یک آزمایش تأخیر خواب چندگانه در آزمایشگاه انجام می‌شود که شامل چند خواب کوتاه است. در آزمایشگاه، مدت‌زمان به خواب رفتن و مدت‌زمان صرف شده در هر مرحله از خواب توسط پزشک اندازه گیری و تحلیل می‌شود.

سایر آزمایش‌ها

پزشکان همچنین ممکن است برای اطمینان از کامل بودن اطلاعات بیمار، آزمایش خون، تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها را هم توصیه کنند.

پیشگیری از اختلالات خواب

یکی از موثرترین روش‌ها برای جلوگیری از ابتلا به  انواع اختلالات خواب، رعایت بهداشت خواب است که به همه افراد حتی کسانی که مبتلا به مشکلات خواب نیستند، توصیه می‌شود. مراحل بهبود بهداشت خواب عبارتند از:

• سعی کنید در ساعت مشخصی از شب بخوابید.
• یک برنامه ثابت از زمان خواب و بیداری داشته باشید.
• هرگز تمام روز را در حال استراحت نگذرانید و فعالیت کنید.
• چند ساعت قبل از خواب کافئین، نیکوتین و الکل مصرف نکنید.
• هرگز تلفن همراه را با خود به تختخواب نبرید.
• کامپیوتر و تلویزیون از اتاق خواب خارج کنید.
• یک محیط خواب راحت برای خود ایجاد کنید.
• برای ساعت‌های طولانی در تختخواب نمانید.

راه‌ های درمان اختلالات خواب

پزشک متخصص بعد از بررسی علائم و علل اختلال خواب و شناسایی نوع آن، روش‌هایی را برای درمان پزشکی به شما پیشنهاد می‌دهد. در ادامه برخی از این روش‌های پزشکی را معرفی می‌کنیم:

درمان کنترل محرک

این روش به حذف عواملی کمک می‌کند که ذهن شما را برای مقاومت در برابر خواب آماده می‌کند. برای مثال، ممکن است به شما آموزش داده شود که زمان خواب و بیداری ثابتی را تنظیم کنید و از چرت زدن خودداری کنید، از تخت فقط برای خواب استفاده کنید و اگر در عرض 20 دقیقه نتوانستید بخوابید، اتاق خواب را ترک کنید.

تکنیک‌های آرامش‌بخش

آرام سازی عضلانی، بیوفیدبک و تمرینات تنفسی، راه‌هایی برای کاهش اضطراب هنگام خواب هستند. تمرین این تکنیک‌ها می‌تواند به شما کمک کند تنفس، ضربان قلب، تنش عضلانی و خلق و خوی خود را کنترل کنید تا بتوانید آرام بخوابید.

محدودیت خواب

این روش درمانی، مدت‌زمانی را که در رختخواب می‌گذرانید کاهش می‌دهد و اجازه نمی‌دهد شما در طول روز بخوابید. محدودیت خواب در ابتدا باعث کم خوابی نسبی می‌شود که شب بعد شما را بیشتر خسته می‌کند. هنگامی که خواب شما بهبود یافت، زمان خواب شما به تدریج افزایش می‌یابد.

بیدار ماندن غیرفعال

هدف این روش درمانی که بی‌خوابی آموخته شده نیز نامیده می‌شود، کاهش نگرانی و اضطراب در مورد توانایی خوابیدن با قرار گرفتن در رختخواب و تلاش برای بیدار ماندن به جای انتظار به خواب‌رفتن است.

نور درمانی

اگر خیلی زود به خواب می‌روید و خیلی زود بیدار می‌شوید، می‌توانید از نور روز برای تنظیم ساعت داخلی بدن خود استفاده کنید. می‌توانید در مواقعی از سال که عصرها هوا روشن است، از خانه بیرون بروید یا از جعبه نور استفاده کنید.

چه زمانی برای اختلال خواب باید به پزشک مراجعه کرد؟

علائم اختلالات خواب ممکن است تحت تاثیر تغذیه، بحران‌های روحی، استرس و فشار روانی و سایر عوامل به صورت کوتاه مدت پدیدار شوند. بدیهی است که در چنین مواردی نیازی به مراجعه به متخصص نیست و با گذر زمان و از بین رفتن عامل مشکلات خواب، مساله برطرف خواهد شد؛ اما اگر علائم بیماری خواب حداقل 3 بار در هفته و برای مدت 3 ماه تکرار شوند، فرد دچار اختلال مزمن شده و لازم است برای بررسی و تشخیص، به دکتر متخصص خواب مراجعه نماید.

درمان اختلالات خواب در کلینیک پزشک اول

کلینیک پزشک اول با ارائه خدمات تخصصی از قبیل نوروفیدبک، بیوفیدبک، تحریک مغناطیسی مغز، نقشه‌برداری مغز، نوار مغزی و سونوگرافی مغز، پذیرای هموطنانی است که با علائم اختلال خواب به این مرکز مراجعه می‌کنند. کلینیک پزشک اول شامل سه کلینیک مغز و اعصاب، کلینیک روانپزشکی و کلینیک روانشناسی است که بنا به تشخیص پزشک متخصص، می‌تواند با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از درمان‌ها به صورت ترکیبی، انواع اختلالات خواب را تشخیص دهد و درمان کند.

کلینیک پزشک اول