تحریک مغناطیسی مغز یک روش نوین و غیرتهاجمی برای تحریک نواحی خاص مغز است که از تکانه‌ها یا پالس‌های مغناطیسی کوتاه برای تحریک نورون‌ها در نواحی خاص مغز استفاده می‌کند. این پالس‌ها می‌توانند به فعال کردن بخش‌های خاموش مغز یا آرام کردن بخش‌های بیش فعال کمک کنند. این روش به دو شکل اصلی تحریک مغناطیسی مغز tms (مخفف Transcranial Magnetic Stimulation) و تحریک مغناطیسی مغز  rtms انجام می‌شود.

در TMS، پالس‌های مغناطیسی به طور موقت فعالیت‌های مغز را تحریک می‌کنند، در حالی rTMS نوعی از TMS است که تکانه‌های الکتریکی مکرر و با فرکانس‌های خاص به یک ناحیه خاص از مغز اعمال می‌شود. در این مقاله به این می‌پردازیم که تحریک مغناطیسی مغز چیست و چه کاربردی دارد و برای چه افرادی مناسب است؟

تحریک مغناطیسی مغز به زبان ساده

تصور کنید مغز شما مانند یک ارکستر بزرگ است. هر بخش از مغز مانند یک نوازنده است که وظیفه‌ای خاص را بر عهده دارد. گاهی اوقات، برخی از نوازندگان (بخش‌های مغز) به درستی کار نمی‌کنند و این می‌تواند منجر به مشکلاتی شود. TMS مانند یک مترونوم است که می‌تواند به نوازندگان (بخش‌های مغز) کمک کند تا دوباره باهم هماهنگ شوند.

پس تحریک مغناطیسی مغز به زبان ساده یعنی استفاده از میدان‌های مغناطیسی برای تغییر فعالیت مغز. این میدان‌ها، از طریق یک دستگاه خاص به مغز فرستاده شده و باعث تحریک یا تغییر در فعالیت‌های عصبی می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، این روش از طریق امواج می‌تواند به مغز کمک کند تا بهبود یابد یا مشکلاتش رفع شود، بدون اینکه نیاز به جراحی یا داروهای خاصی باشد.

آشنایی با دستگاه tms

دستگاه TMS یک وسیله پزشکی است که برای اعمال میدان‌های مغناطیسی به مغز انسان استفاده می‌شود. این دستگاه، با تولید پالس‌های مغناطیسی، می‌تواند مناطق خاصی از مغز را تحریک کند. در واقع تحریک مغناطیسی مغز tms یک روش غیرتهاجمی است که از پالس‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی در مغز استفاده می‌کند، به این معنی که نیازی به جراحی یا دارو ندارد. این دستگاه از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

• یک سیم‌پیچ الکترومغناطیسی که به دور سر بیمار قرار می‌گیرد و پالس‌های مغناطیسی را برای تحریک مغز تولید می‌کند
• کنسول (نوعی کامپیوتر) که برای کنترل سیم پیچ و تنظیم فرکانس، شدت و طول پالس‌های مغناطیسی استفاده می‌شود

در این روش، فرد بدون نیاز به بیهوش شدن بر روی صندلی نشسته و هنگامی که سیم پیچ روشن می‌شود، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند. این میدان مغناطیسی از جمجمه عبور می‌کند و سلول‌های عصبی را در مغز تحریک می‌کند. تحریک سلول‌های عصبی می‌تواند فعالیت الکتریکی مغز را تغییر دهد.

جلسات درمان معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و ممکن است به مدت 4 تا 6 هفته و 5 روز در هفته تکرار شود. البته پزشک ممکن است بر اساس تغییراتی که در علائم شما مشاهده می‌شود، تغییراتی در برنامه درمانی اعمال کند.

تفاوت rtms و tms

TMS اصطلاح کلی برای روشی است که از پالس‌های مغناطیسی کوتاه برای تحریک سلول‌های عصبی در مغز استفاده می‌کند. rTMS هم نوع خاصی از TMS است. تفاوت اصلی بین این دو در نحوه اعمال این پالس‌های مغناطیسی است:

• تحریک مغناطیسی مغز tms: می‌تواند شامل اعمال یک پالس منفرد یا تعداد کمی از پالس‌های مغناطیسی باشد. این نوع از TMS بیشتر برای اهداف تحقیقاتی و نقشه‌برداری مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد تا برای درمان
• تحریک مغناطیسی مغز rtms: شامل اعمال پالس‌های مکرر با فرکانس و شدت خاص به یک ناحیه خاص از مغز می‌شود. این روش درمانی معمولا برای شرایطی مانند افسردگی، اضطراب و درد مزمن به کار می‌رود

تحریک مغناطیسی مغز چه چیزی را نشان می دهد؟

تحریک مغناطیسی مغز (TMS) ابزاری قدرتمند برای بررسی و تعدیل فعالیت مغز است. این روش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد عملکرد مغز ارائه دهد و نشان می‌دهد که مغناطیس به عنوان یک روش غیرتهاجمی برای تحریک مستقیم و غیرمستقیم سلول‌های عصبی مغز به کار می‌رود. این روش به ما امکان می‌دهد تا فعالیت مغزی را به طور موقت تغییر دهیم، اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد مغز به دست آوریم و همچنین برخی اختلالات عصبی و روانی را درمان کنیم.

با تحریک مناطق خاص مغز و مشاهده پاسخ‌های رفتاری و فیزیولوژیکی، می‌توان به نقشه‌های دقیق‌تر از عملکرد مغز و تعیین نقش آنها در عملکردهای مختلف مانند حرکت، حس، حافظه و زبان دست یافت. همچنین با تحریک یک منطقه خاص از مغز و مشاهده تغییرات فعالیت در مناطق دیگر، می‌توان به درک بهتر نحوه ارتباط و همکاری بخش‌های مختلف مغز پرداخت.

علاوه بر این با بررسی تفاوت‌های فعالیت مغزی در افراد مبتلا به اختلالات عصبی و روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی و آلزایمر و افراد سالم، می‌توان به درک بهتر علل و مکانیسم‌های این بیماری‌ها دست یافت.

تحریک مغناطیسی مغز برای چه بیماری هایی کاربرد دارد؟

تحریک مغناطیسی مغز به عنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی، معمولاً در مواردی که سایر گزینه‌های درمانی موثر نبوده‌اند، استفاده می‌شود و می‌تواند جایگزینی برای الکتروشوک درمانی نیز محسوب شود.

با اینکه تحقیقات در مورد تحریک مغناطیسی مغز rtms و tms هنوز در مراحل اولیه است، اما TMS و rTMS توانسته برای درمان افسردگی و اضطراب، وسواس فکری-عملی (OCD)، سردرد میگرنی و ترک سیگار تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا را دریافت کند. این روش عمدتاً برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌خصوص در افرادی که به داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی پاسخ نمی‌دهند.

بیماری های دیگر:

همانطور که گفتیم در حال حاضر، تحریک مغناطیسی مغز rtms و tms دارای تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا برای درمان 4 بیماری است. اما مطالعات بیشتری برای تعیین اثربخشی و عوارض جانبی این روش در درمان طیف وسیع‌تری از اختلالات عصبی و روانپزشکی از جمله پارکینسون، آلزایمر، روان‌گسیختگی یا اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و انواع اعتیاد مورد نیاز است.

همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که این روش ممکن است در بهبود بیماری‌های دیگری مانند اختلال شخصیت مرزی، درد مزمن، اختلالات خوردن، فیبرومیالژیا، استرس پس از سانحه، عوارض سکته مغزی، وزوز گوش، آسیب تروماتیک مغز و دیگر بیماری‌ها و مشکلات عصبی و روانی و سایر بیماری‌های مرتبط با مغز مؤثر باشد.

تحریک مغناطیسی مغز برای درمان افسردگی

یکی از درمان های رایج، تحریک مغناطیسی مغز rtms برای افسردگی است. این روش، به ویژه در مواردی که داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی به اندازه کافی موثر نباشند، به عنوان یک گزینه درمانی جایگزین درنظر گرفته می‌شود.

نحوه عملکرد TMS در درمان افسردگی به این صورت است که TMS با تحریک نواحی خاص مغز که در تنظیم خلق و خو نقش دارند، به افزایش فعالیت نورون‌ها در این مناطق کمک می‌کند. این افزایش فعالیت می‌تواند به کاهش علائم افسردگی مانند غم، ناامیدی، بی‌انگیزگی و اختلال در خواب و اشتها کمک کند.

تحریک مغناطیسی مغز برای چه کسانی مفید است؟

تحریک مغناطیسی مغز ممکن است برای افرادی که به داروها یا روش‌های درمانی دیگر پاسخ نمی‌دهند، مفید باشد. همچنین برای افرادی که تردید دارند یا از اثرات جانبی داروها نگران هستند، این روش می‌تواند یک گزینه مناسب باشد. افرادی که با اختلالات روانی و عصبی مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی، OCD، اختلال دوقطبی و سایر بیماری‌های مغزی و عصبی دست و پنجه نرم کرده‌اند، می‌توانند از تحریک مغناطیسی مغز بهره‌مند شوند. تحریک مغناطیسی مغز rtms و tms برای همه افراد مناسب نیست و زنان باردار، افراد مبتلا به صرع، افرادی که از ایمپلنت‌های فلزی در سر خود استفاده می‌کنند و افرادی که سابقه تشنج دارند، نباید از TMS استفاده کنند.

آیا تحریک مغناطیسی مغز برای بدن مضر است؟ (عوارض)

تحریک مغناطیسی مغز rtms و tms به طور کلی یک روش ایمن و غیرتهاجمی است، اما ممکن است برخی از افراد نسبت به آن حساسیت نشان دهند یا عوارضی از جمله سردرد، درد در محل تحریک، سرگیجه، بی‌خوابی، اسپاسم عضلانی، وزوز موقت گوش یا تغییرات در بینایی و شنوایی (هایپراکوزیس) را تجربه کنند. این عوارض خفیف و گذرا هستند.

همچنین در برخی موارد نادر ممکن است عوارض جدی‌تری مانند تشنج، از دست دادن قدرت شنوایی، شیدایی (به ویژه در افرادی که از اختلال دو قطبی رنج می برند) رخ دهد، اما این اتفاقات بسیار نادر هستند.

نکات قبل تحریک مغناطیسی مغز

قبل از انجام تحریک مغناطیسی مغز rtms، لازم است اقداماتی انجام شود تا اطمینان حاصل شود که این روش مناسب و ایمن برای شماست. این اقدامات شامل معاینه فیزیکی توسط پزشک مغز و اعصاب و یا روان پزشک و احتمالاً انجام آزمایشات آزمایشگاهی یا ارزیابی‌های روانپزشکی می‌شود.

باید مطمئن شوید که وضعیت سلامتی شما مناسب است و هیچ موانعی برای انجام این روش وجود ندارد، از جمله بارداری یا تلاش برای باردار شدن، وجود هر گونه ایمپلنت فلزی آهنی در جمجمه، مصرف داروهای خاص، سابقه تشنج یا سابقه خانوادگی صرع، اختلالات سلامت روان، سابقه آسیب مغزی، سردردهای مکرر یا شدید و تجربه قبلی از این روش.

نکات بعد تحریک مغناطیسی مغز

پس از انجام تحریک مغناطیسی مغز rtms، برخی نکات را باید رعایت کنید:

• بعد از TMS استراحت کنید. می‌توانید به خانه بروید و به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهید، اما از انجام فعالیت‌های سنگین یا استرس‌زا خودداری کنید
• بعد از TMS رانندگی نکنید. ممکن است تا چند ساعت پس از TMS دچار سرگیجه یا تاری دید شوید
• اگر پزشک شما دارو تجویز کرده است، آن را طبق دستور مصرف کنید
• اگر عوارض جانبی شدیدی را تجربه کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید
• توصیه‌های پزشک خود را پیگیری کنید و برنامه درمانی خود را به دقت دنبال کنید، از جمله حضور به موقع در جلسات تحریک مغناطیسی مغز

هزینه تحریک مغناطیسی مغز

هزینه تحریک مغناطیسی مغز rtms متغیر است و ممکن است بسته به مکان، تخصص پزشک، تعداد جلسات درمانی و نوع دستگاه TMS و نوع بیمه متفاوت باشد. به طور متوسط، هر جلسه درمان تحریک مغناطیسی مغز rtms و tms در ایران، بین 1 تا 3 میلیون تومان است. اما برخی بیماری‌ها و شرایط ممکن است نیاز به جلسات تکراری داشته باشند که می‌تواند هزینه کل را افزایش دهد. همچنین برخی بیمه‌ها ممکن است هزینه این روش درمانی را بصورت جزئی یا کامل پوشش دهند.

مرکز تحریک مغناطیسی مغز TMS  پزشک اول

مرکز تحریک مغناطیسی مغز  TMS در کلینیک پزشک اول به عنوان مرکزی جامع و فوق تخصصی در زمینه مغز و اعصاب و روان در ایران با برتری در تخصص‌های مغز و اعصاب و روان، بدون نیاز به مصرف دارو، خدمات تشخیصی و درمانی را ارائه می‌دهد. هدف اصلی این مرکز، ارتقاء سطح دانش عمومی جامعه و ایجاد استانداردهای بالا برای ارائه خدمات به مراجعه‌کنندگان است. با بهره‌گیری از بهترین پزشکان و اساتید مغز و اعصاب و روان کشور، این مرکز آماده‌ ارائه خدمات با بالاترین سطح کیفیت به مراجعین محترم است.

جمع‌بندی

امیدواریم که توضیحات ارائه شده در این مقاله به شما کمک کرده باشد تا بهترین تصمیم را برای بهبود سلامتی خودتان یا عزیزانتان بگیرید. تلاش کردیم تا اطلاعاتی جامع و مفید در حوزه تحریک مغناطیسی مغز rtms و tms ارائه دهیم. برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید به وب سایت مرکز TMS پزشک اول مراجعه کنید یا با شماره تلفن درج شده در سایت تماس بگیرید.