مهم ترین علائم نشخوار ذهنی چیست؟

آیا افکار نگران‌کننده یا حتی خنثی خود را بیش از حد تجزیه‌وتحلیل می‌کنید؟ اگر این طور است، ممکن است دچار نشخوار فکری شده باشید. در برخی اوقات، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند این تجزیه‌وتحلیل بیش از اندازه را متوقف کنند و فعالیت‌های دیگری را انجام دهند یا به موضوعات دیگری فکر کنند؛ ولی، افراد مبتلا به درجات شدید نمی‌توانند چنین کاری انجام دهند و ممکن است به بیماری‌های روانی دچار شوند.

در ادامه، شما را با علائم، علت ایجاد و روش‌های درمان آن آشنا خواهیم کرد. همچنین خواهیم گفت اگر برای درمان آن اقدام نکنید، به چه بیماری‌هایی مبتلا خواهید شد.

نشخوار فکری چیست؟

نشخوار فکری شامل افکار تکراری و غیر فعال است که روی دلایل و آثار پریشانی فرد تمرکز می‌کنند؛ ولی، این افکار باعث نمی‌شوند فرد از مکانیسم‌های مقابله‌ای فعال یا راهبردهای حل مسئله که باعث تسکین پریشانی و بهبود خلق‌وخو می‌شوند، استفاده کند. نشخوار افکار می‌تواند استرس را به‌صورت قابل توجهی افزایش دهد و مشکلات بیشتری را برای ذهن و بدن فرد مبتلا ایجاد کند.

این افکار تکراری، اغلب برای حل مشکلات شروع می‌شوند؛ ولی، در حل مشکلات با شکست مواجه می‌شوند. بررسی خاطرات، موقعیت‌ها و احساسات بخش مهمی از پردازش تجربیات ما محسوب می‌شوند؛ ولی، پردازش و نشخوار فکری با یکدیگر تفاوت دارند. اگر شما نیز به اختلال نشخوار ذهنی دچار هستید، بهتر است هرچه زودتر برای مشاوره فردی اقدام کنید تا به کمک روانشناس بتوانید مشکل خود را کنترل و بهبود دهید.

نشانه ها و علائم نشخوار فکری

بیماری نشخوار فکری و پردازش روی مشکلات و معمولا احساسات مرتبط با این مشکلات تمرکز می‌کنند؛ ولی، این بیماری اغلب شامل بدبینی و تحریف‌های شناختی می‌شود و روی جنبه‌های منفی وضعیت تمرکز می‌کند. پردازش نیز ممکن است این چنین شروع شود؛ ولی، منجر به پذیرش و رهاسازی احساسات منفی می‌شود. افراد مبتلا، معمولا به این مرحله نمی‌رسند.

اگر علائم زیر را در خود مشاهده می‌کنید، ممکن است دچار این اختلال شده باشید:

• روی مشکل بیش از چند دقیقه تمرکز می‌کنید.
• احساسات بدتری در مقایسه با احساسات دقایق اولیه دارید.
• درباره پذیرش و شروع فعالیت یا تفکر جدید، نمی‌اندیشید.
• نمی‌توانید یک راه‌حل عملی پیدا کنید.

علت ایجاد نشخوار ذهنی چیست؟

اگر گاهی درباره موضوعاتی به‌ویژه تجربیات ناراحت‌کننده و استرس‌زا بیش از اندازه فکر می‌کنید، ممکن است طبیعی باشد. افراد معتقدند با فکر کردن مکرر، می‌توانند مشکلی را حل کنند یا با دید جدیدتری به مشکل نگاه کنند. اگر دچار ضربه روانی شده‌اید یا در موقعیت‌های استرس‌زایی هستید، ممکن است دچار نشخوار فکری شوید. موارد زیر می‌توانند باعث ایجاد نشخوار ذهنی شوند:

• برخی از ویژگی‌های شخصیتی مانند کمال‌گرایی یا روان‌رنجوری؛
• اتفاقات استرس‌زا مانند از دست دادن شغل یا قطع رابطه؛
• عزت‌نفس ضعیف؛
• استرس درباره چیزی که از آن می‌ترسید.
• حوادث تروماتیک (حوادثی که منجر به ضربه روانی می‌شوند)؛
• نگرانی درباره رویدادهای آینده مانند ارائه در جلسات کاری یا امتحان؛
• نگرانی درباره بیماری؛

نشخوارهای ذهنی باعث بروز چه اختلالاتی می شود؟

بسیاری از اختلالات روانی ممکن است باعث بروز نشخوارهای ذهنی شوند؛ ولی، افکار تکراری نیز می‌توانند باعث بروز یا تشدید علائم برخی از اختلالات روانی شوند. این موارد عبارت‌اند از:

• اضطراب: اضطراب را می‌توان نگرانی یا نشخوارهای ذهنی درباره ترس‌های خاص یا موقعیت‌های آینده محسوب کرد. تحقیقات نشان می‌دهند که این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به اضطراب را افزایش دهد.
• افسردگی: افراد مبتلا به افسردگی ممکن است افکار بسیار منفی یا خودتخریبی (برای مثال، افکاری درباره اینکه بی‌لیاقت هستند یا حتما شکست خواهند خورد) را داشته باشند. تحقیقات متعددی نشان می‌دهند که نشخوار ذهنی می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را نیز به‌صورت قابل توجهی افزایش دهد.
• اختلال وسواسی-جبری: افراد مبتلا به این اختلال، افکار مزاحم بسیاری درباره اشتباه پیش رفتن کارها دارند. برای تسکین این افکار، ممکن است قفل درها را دوباره بررسی کنند، دوباره بشویند و دوباره بشمارند.

جهت دریافت وقت از مشاوره اختلال شخصیت بر روی لینک کنید.

عوارض نشخوار فکری چیست؟

عوارض نشخوار فکری عبارت‌اند از:

• افکار تکراری اجازه نخواهند داد به‌اندازه‌ کافی بخوابید و کیفیت خواب به‌صورت قابل توجهی کاهش خواهند یافت؛ زیرا، باعث می‌شوند اضطراب بیشتری داشته باشید و اضطراب باعث افزایش هوشیاری بدن می‌شود.
• این افکار می‌توانند تعادل شیمایی بدن را تغییر دهند و به تبع آن، به بخش‌هایی از مغز که تنظیم‌کننده احساسات شما هستند، صدمه بزنند.
• خطر ابتلا به برخی از اختلالات روانی را افزایش می‌دهد.
• می‌تواند اشتهای شما را افزایش یا کاهش دهد.
• تحقیقات نشان می‌دهند که می‌تواند خلاقیت را نیز کاهش دهد.
• مهارت‌های اجتماعی نیز تحت تأثیر آن قرار خواهند گرفت. برای مثال، ممکن است به علت ترس از صحبت با یکی از آشنایان از رفتن به مهمانی‌ها اجتناب کنید.
• زندگی کوتاه‌تری خواهید داشت. البته منظور ما این نیست که در سنین جوانی فوت خواهید کرد.
• این بیماری ممکن است شما را مدام در معرض استرس قرار داده و در طولانی مدت، باعث افزایش فشار خون و مشکلات قلبی شود.

چه زمانی برای نشخوار فکری باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فقط گاهی افکار خود را مرور و تکرار می‌کنید، ممکن است نیازی به مراجعه به پزشک نباشد. افرادی که می‌توانند افکار خود را با روش‌هایی مانند ورزش کنترل کنند یا حواس خود را پرت کنند، ممکن است به کمک پزشک نیازی نداشته باشند؛ ولی، از آنجایی که این اختلال ممکن است نشانه اختلال روانی باشد، باید آن را جدی بگیرید. اگر علائم زیر را در خود مشاهده می‌کنید، به روانپزشک مراجعه کنید:

• به کاری روزمره تبدیل شده است و روی انجام کارهای روزمره دیگر تأثیر گذاشته است. همچنین نمی‌توانید تمرکز کنید یا شاد باشید.
• کارهای پیچیده‌ای را برای کنترل افکار خود انجام می‌دهید.
• علائم اختلالات روانی شما بدتر شده است.
• به خودکشی یا آسیب رساندن به خود فکر می‌کنید.

درمان نشخوار ذهنی

درمان نشخوار فکری به‌ویژه زمانی که نمی‌دانید دچار آن شده‌اید یا چگونه باید آن را متوقف کنید، ممکن است دشوار باشد. درمان استرس و عصبانیت و برخورد صحیح با احساسات منفی می‌تواند به درمان آن کمک کند. روش‌های زیر ممکن است به متوقف‌سازی افکار تکراری کمک کنند:

• مدیتیشن را امتحان کنید: مدیتیشن می‌تواند به تسکین احساس استرس و هدایت افکار به سمت الگوهای کمتر منفی کمک کند.
• حواس خود را پرت کنید: زمانی که افکار منفی به سراغتان می‌آید، کار دیگری انجام دهید تا حواس خود را پرت کنید. پازل حل کنید، کتاب بخوابید، به دوست خود زنگ بزنید یا فیلم ببینید. در واقع سعی کنید راه‌های مناسب و مختلف رهایی از افکار منفی را امتحان کنید.
• افکار خود را به چالش بکشید: به خود یادآوری کنید که افکارتان واقعیت نیستند. به جای پذیرش افکار منفی به عنوان واقعیت، آن‌ها را به چالش بکشید و دنبال توضیحات جایگزین باشید.
• ورزش کنید: فعالیت فیزیکی می‌تواند روشی عالی برای پرت کردن حواس از افکار منفی باشد. تحقیقات نشان می‌دهند ورزش می‌تواند این بیماری را در افراد مبتلا به بیماری‌های روانی به‌صورت قابل توجهی کاهش دهد.
• به بیرون از خانه بروید: تحقیقات نشان می‌دهند که با گذراندن وقت در طبیعت می‌توان این اختلال را به‌صورت قابل توجهی کاهش داد. به پارک یا طبیعت بروید و ورزش و طبیعت‌گردی را با یکدیگر ترکیب کنید.
• از شبکه‌های اجتماعی کمتر استفاده کنید: اگر شبکه‌های اجتماعی می‌توانند بیماری شما را تحریک کنند، از آن‌ها دوری کنید یا استفاده از آن‌ها را به حداقل برسانید. برای مثال، اگر برخی از پیچ‌های شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شوند افکار و احساساتی منفی درباره زندگی، روابط یا ظاهر خود داشته باشید، آن‌ها را دنبال نکنید.
• از دیگران کمک بگیرید: زمانی که استرس دارید، به دیگران تکیه کنید. دوستان و اعضای خانواده می‌توانند منبع مهمی از حمایت باشند و حواس شما را از افکار منفی پرت کنند.
• اعتماد به نفس خود را بالا ببرید: بسیاری از افراد درگیر به این بیماری، از اعتماد به نفس پایین رنج می‌برند. در واقع تحقیقات نشان داده که، کمبود اعتماد به نفس و تمایل به نشخوار ذهنی با یکدیگر ارتباط مستقیمی دارند.

اگر این روش‌های خودیاری نمی‌توانند به‌اندازه‌کافی به شما کمک کنند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. رویکردهای درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی می‌توانند به شما کمک کنند، الگوهای افکار منفی مرتبط با نشخوار فکری را تغییر کنید و روش‌های جدیدی برای مقابله با آن پیدا کنید. رفتاردرمانی شناختی متمرکز بر این اختلال نیز می‌تواند به افراد مبتلا به درجات متوسط تا شدید کمک کند روش‌هایی برای ترویج تفکر عینی با اصلاح فرآیند تفکر پیدا کنند.

اگر علاوه بر این اختلال، دچار بیماری‌های دیگری مانند افسردگی یا اضطراب نیز باشید، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند. متداول‌ترین داروها برای درمان این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند پاکسیل یا پاروکستین: سرتونین یک ماده شیمایی یا انتقال‌دهنده عصبی در مغز محسوب می‌شود که مسئول خلق‌وخو است. مکانیسم دقیق این داروها مشخص نیستند؛ ولی، آن‌ها می‌توانند با جلوگیری از تجزیه سرتونین در مغز به حفظ سطح سالم آن کمک کنند.
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRIs): این داروها برای درمان اضطراب، افسردگی و اختلال ترس استفاده می‌شوند. آن‌ها روی سطوح سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز تأثیر می‌گذارند و می‌توانند به افرادی مبتلا به این بیماری بیش از حد کمک کنند.
• بنزودیازپین‌ها: این داروهای ضد اضطراب می‌توانند به درمان دلایل زمینه‌ای اضطراب مرتبط با این اختلال به‌صورت کوتاه‌مدت کمک کنند.

درمان نشخوار فکری در کلینیک پزشک اول

اگر شما یا یکی از اعضای خانواده برای خوددرمانی نشخوار فکری از روش‌های ناسالم مانند الکل یا مواد استفاده می‌کند، هر چه سریع‌تر برای شروع درمان اقدام کنید. روانشناس باتجربه و ماهر از کلینیک روانشناسی و مشاوره در مرکز پزشک اول می‌توانند مناسب‌ترین برنامه درمانی را برای افراد مبتلا تنظیم کنند و اختلالات دیگر آن‌ها را نیز درمان کنند. شما می‌توانید همین امروز با کلینیک پزشک اول تماس بگیرید تا اطلاعات بیشتری درباره فرآیند درمان به دست آورید و اولین قدم را به سمت آینده سالم‌تر بردارید.

سخن پایانی

برای برخی از افراد، نشخوار فکری یک تجربه ناخوشایند موقتی است و برای برخی دیگر، غیر قابل کنترل است و ممکن است منجر به افسردگی، اضطراب و احساس مزمن شرم یا گناه شود. به این افکار نادرست و آسیب‌زا گوش نکنید و هر چه سریع‌تر برای شروع درمان به پزشک مراجعه کنید.

کلینیک پزشک اول