آسیب تروماتیک مغزی (TBI) می‌تواند ناشی از ضربه یا تکان شدید به مغز یا بدن یا سوراخ‌شدن جمجمه و واردشدن جسمی به درون مغز باشد. این آسیب می‌تواند فرد را دچار مشکلاتی موقتی مانند مشکل در نحوه تفکر، درک، حرکت، برقراری ارتباط و رفتار، ناتوانی دائمی و حتی مرگ کند. در ادامه، شما را با هر آنچه که باید درباره این آسیب بدانید مانند روش‌های تشخیص و درمان آن، آشنا خواهیم کرد.
آسیب تروماتیک مغزی TBI به چند دسته تقسیم می شود؟
آسیب مغزی تروماتیک عبارت‌اند از:
- آسیب نافذ: این نوع آسیب که با نام آسیب باز نیز شناخته می‌شود، ناشی از واردشدن اجسامی مانند گلوله، ترکش، قطعه استخوان یا سلاحی مانند چکش یا چاقو به مغز است. به عبارت دیگر، اگر این اجسام جمجمه را سوراخ کنند و وارد بافت مغز شوند، فرد دچار این آسیب می‌شود. این نوع تنها به بخشی از مغز آسیب می‌زند
- آسیب غیرنافذ: این نوع آسیب با نام‌های آسیب مغزی بسته یا بلانت نیز شناخته می‌شود. اگر نیرویی خارجی بتواند مغز را درون جمجمه بدون سوراخ‌کردن آن تکان دهد، می‌تواند فرد را دچار آسیب غیرنافذ کند. برای مثال، سقوط از ارتفاع، تصادفات رانندگی، آسیب‌های ورزشی، انفجار یا برخورد شدید با یک جسم می‌توانند فرد را دچار این نوع آسیب کنند
انفجار، بلایای طبیعی یا سایر حوادث خطرناک می‌توانند افراد را دچار هر دو این آسیب‌ها کنند.
علائم آسیب تروماتیک مغزی کدامند؟
سردرد، تشنج، تاری دید، دوبینی، نابرابر شدن اندازه مردمک‌ها، گشادشدن مردمک چشم، ترشح مایعاتی شفاف از بینی و گوش، حالت تهوع، استفراغ، گفتار نامفهوم، ضعف بازوها و پاها و ازدست‌دادن تعادل از علائم فیزیکی این آسیب محسوب می‌شوند.
همچنین ازدست‌دادن هوشیاری به مدت چند ثانیه یا چند ساعت، کاهش سطح هوشیاری (بیدار کردن فرد دشوار می‌شود)، گیجی، سردرگمی، مشکل در به خاطر سپردن، تمرکزکردن یا تصمیم‌گرفتن، تغییر در الگوهای خواب مانند مشکل در خوابیدن یا بیدارماندن، درماندگی و تحریک‌پذیری از علائم شناختی یا رفتاری این آسیب به شمار می‌روند.
علاوه بر موارد ذکرشده، این نوع آسیب می‌تواند فرد را دچار مشکلات ادراکی یا حسی مختلفی مانند سبکی سر، سرگیجه، ازدست‌دادن تعادل و هماهنگی، مشکلات شنوایی مانند زنگ‌زدن گوش، طعم بد در دهان، حساسیت به نور یا صدا، تغییر در خلق یا نوساناتی مانند بی‌قراری روانی، پرخاشگری یا سایر رفتارهای غیرعادی، اضطراب، افسردگی، خستگی، خواب‌آلودگی، کمبود انرژی و انگیزه، کما و سایر اختلالات هوشیاری کند.
دلایل ابتلا به آسیب مغزی تروماتیک
متداول‌ترین دلایل ابتلا به این آسیب مغزی عبارت‌اند از:
- سقوط: افتادن از تختخواب، نردبان، پله‌ها یا زمین‌خوردن در حمام
- تصادفات رانندگی: برخورد با خودرو، موتورسیکلت و دوچرخه
- خشونت: زخم گلوله، خشونت خانگی، کودک‌آزاری و تکان‌دادن شدید کودک که منجر به سندرم کودک تکان‌خورده می‌شود
- آسیب‌های ورزشی: آسیب‌های ورزشی می‌توانند ناشی از ورزش‌هایی مانند فوتبال، بوکس، بیسبال، لاکراس، اسکیت و هاکی باشند
- انفجار و سایر حوادث جنگی: امواج انفجار می‌توانند عملکرد مغز را به‌صورت قابل توجهی مختل کنند
عوارض آسیب تروماتیک مغزی
هر چه آسیب تروماتیک مغزی شدیدتر باشد، فرد با عوارض خطرناک‌تری روبه‌رو می‌شود. آسیب تروماتیک متوسط یا شدید می‌تواند روی سطح هوشیاری، آگاهی و پاسخ‌گویی فرد تأثیر بگذارد و فرد را در وضعیت کما، وضعیت نباتی، وضعیت حداقل هوشیاری و مرگ مغزی قرار دهد.
تشنج، تشنج مکرر (صرع پس از سانحه)، تجمع مایعات در مغز (هیدروسفالی)، عفونت‌ها، آسیب به رگ‌های خونی که می‌تواند منجر به سکته مغزی، لخته‌شدن خون و مشکلات دیگر شود، سردردها، سرگیجه، فلج عضلات صورت، تغییر یا ازدست‌دادن حس بویایی، بینایی، شنوایی یا چشایی، تاری دید، مشکل در بلع و وزوز گوش از عوارض فیزیکی آسیب TBI محسوب می‌شوند.
افرادی که دچار آسیب تروماتیک مغزی شده‌اند، ممکن است با مشکلات ذهنی مختلفی مانند مشکل در حافظه، یادگیری، استدلال، قضاوت، توجه، تمرکز، حل مسئله، انجام چند وظیفه هم‌زمان، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری یا شروع یا تکمیل کارها نیز روبه‌رو شوند. علاوه بر این موارد، این آسیب می‌تواند فرد را دچار عوارض زیر کند:
- مشکلات ارتباطی: مشکلات زبانی و ارتباطی پس از این نوع آسیب متداول هستند. این مشکلات مانند مشکل در درک گفتار یا نوشتار، مشکل در صحبت‌کردن و نوشتن، ناتوانی در سازماندهی به افکار و ایده‌ها و مشکل در شرکت‌کردن در بحث‌ها می‌توانند بیمار، اعضای خانواده و دوستان بیمار را دچار درماندگی، درگیری و سوءتفاهم کنند
- تغییرات رفتاری: افرادی که دچار آسیب مغزی شده‌اند، ممکن است مشکلاتی مانند مشکل در خودکنترلی و رفتار پرخطر را تجربه کنند
- تغییرات احساسی: تغییرات احساسی ممکن است شامل افسردگی، اضطراب، نوسانات خلق، تحریک‌پذیری، همدلی‌نکردن با دیگران، خشم و بی‌خوابی باشند
- مشکلات حسی: مشکلات حسی نیز ممکن است شامل زنگ‌زدن مداوم در گوش، مشکل در شناسایی اشیا، اختلال در هماهنگی دست و چشم، دوبینی، طعم تلخ، بوی بد، مشکل در حس بویایی، گزگز، درد و خارش پوست و مشکل در حفظ تعادل باشند
- بیماری‌های دژنراتیو مغزی: برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که آسیب‌های تروماتیک مکرر یا آسیب شدید می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های دژنراتیو مغزی مانند آلزایمر، پارکینسون و انسفالوپاتی مزمن جراحتی را افزایش دهند. انسفالوپاتی مزمن جراحتی اغلب ناشی از ضربه‌های مکرر به سر در ورزشی مانند بوکس است که علائمی مانند زوال عقل و مشکلات حرکتی دارد
تشخیص آسیب تروماتیک مغزی چگونه انجام می شود؟
هر فردی که دچار آسیب تروماتیک مغزی می‌شود، باید بلافاصله به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کند. این پزشک پس از ارزیابی مهارت‌های حرکتی و حسی، شنوایی، گفتار، هماهنگی، تعادل، وضعیت ذهنی، تغییرات در خلق یا رفتار و سایر توانایی‌های فرد، آزمایش‌هایی مانند سی‌تی و ام‌آرآی را برای ارزیابی میزان آسیب‌های مغزی اولیه تجویز می‌کند.
پزشک معمولا آزمایش تصویربرداری سی‌تی را برای افرادی که دچار آسیب مغزی متوسط یا شدید شده‌اند، تجویز می‌کند. سی‌تی می‌تواند تصاویری دوبعدی از اندام‌ها، استخوان‌ها و بافت‌ها ایجاد کند و شکستگی جمجمه، خونریزی مغزی یا تورم مغزی را نشان دهد. آزمایش تصویربرداری ام‌آرآی نیز می‌تواند تصاویری با جزئیات دقیق‌تری را در مقایسه با سی‌تی از بافت‌های بدن به پزشک نشان دهد.
پزشک اغلب آزمایش‌های عصب روان‌شناختی را نیز برای ارزیابی عملکرد مغز افرادی که دچار آسیب تروماتیک خفیف شده‌اند، تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند حافظه، تمرکز، پردازش اطلاعات، کارکردهای اجرایی، زمان واکنش و حل مسئله بیمار را ارزیابی کند. همچنین پزشک از مقیاس کمای گلاسکو برای ارزیابی سطح هوشیاری بیمار استفاده می‌کند. پزشک با کمک این تست می‌تواند توانایی بیمار را در باز کردن چشم‌ها و پاسخ به سؤالات یا انجام دستورها بررسی کند.
درمان آسیب مغزی تروماتیک به چه صورت است؟
نحوه درمان آسیب مغزی تروماتیک به اندازه، شدت و محل آسیب مغزی بستگی دارد. پزشک ممکن است روش‌های درمانی زیر را برای درمان این نوع آسیب مغزی تجویز کند:
- داروهایی برای درمان آسیب اولیه: پزشکان ممکن است داروهایی مانند دگزامتازون، ملوکسیکام، اتازولات، کارپروفن و ایندومتاسین را بلافاصله پس از آسیب تجویز کنند تا به کاهش التهاب درون مغز و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کنند. همچنین پزشکان ممکن است داروهای مسکن مانند دپاکوت، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و تریپتان را برای کنترل سردردهای ناشی از این آسیب تجویز کنند
- داروهایی برای درمان عوارض مزمن آسیب: پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای درمان عوارض این آسیب تجویز کند که عبارت‌اند از: مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین برای افسردگی، داروهای ضدتشنج، آگونیست‌های دوپامین برای بهبود تمرکز، محرک‌هایی مانند متیل فنیدات برای افزایش هوشیاری و توجه، داروهای آرامش‌بخش برای بهبود خواب، شل‌کننده‌های عضلانی برای کاهش گرفتگی عضلانی، داروهای ضدروان‌پریشی برای درمان تحریک‌پذیری، توهم و پرخاشگری، داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از لخته‌شدن خون و داروهای ضداضطراب
- جراحی: پزشک ممکن است عمل جراحی را پس از آسیب شدید به مغز برای کاهش عوارض خطرناک آن تجویز کند. برای مثال، اگر خون به درون یا اطراف مغز نشت کند و به بافت مغز فشار وارد کند، پزشک جراحی را برای برداشتن این خون تجویز خواهد کرد. اگر جمجمه بشکند، جراحی برای ترمیم این شکستگی و برداشتن قطعات جمجمه از درون مغز ضروری است. همچنین جراح مغز و اعصاب ممکن است جراحی کرانیکتومی را برای کاهش فشار درون جمجمه انجام دهد
- توان‌بخشی پس از آسیب مغزی: نوع و درجه توان‌بخشی پس از آسیب به علائم شما بستگی دارد. برای مثال، توان‌بخشی فیزیکی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و یادگیری نحوه استفاده از دستگاه‌های کمکی مانند سمعک‌ها به شما کمک می‌کنند توانایی حرکت و گفتار خود را دوباره به دست آورید. همچنین شناخت‌درمانی می‌تواند به بهبود حافظه، توجه و توانایی شناختی شما کمک کند
جمع‌بندی
آسیب تروماتیک مغزی می‌تواند خفیف یا بسیار شدید باشد. حتی اگر تصور می‌کنید دچار آسیب خفیف شده‌اید، باید به کلینیک مغز اعصاب معتبری مانند کلینیک پزشک اول مراجعه کنید؛ زیرا، آسیب ممکن است شدید و خطرناک باشد و به جراحی نیاز داشته باشد. پزشک ممکن است روش‌های مختلف توان‌بخشی مانند فیزیوتراپی و گفتاردرمانی را برای درمان عوارض این نوع آسیب مغزی تجویز کند. حتما به توصیه‌های پزشک خود عمل کنید و انجام فعالیت‌های روزمره را بدون مشورت با او شروع نکنید.
اگر پس از مطالعه این مطلب، هنوز سوالاتی درباره این نوع آسیب مغزی دارید، سؤالات خود را در بخش نظرات بپرسید یا نوبتی برای ملاقات با پزشکان کلنیک پزشک اول رزرو کنید تا پاسخ‌های دقیق‌تری را با توجه به علائم خود دریافت کنید.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید