علت لکنت زبان و درمان آن

حتماً تابه‌حال دیده‌اید که یک کودک یا بزرگسال هنگام صحبت‌کردن دچار تکرار مکرر صداها یا گیرکردن روی یک کلمه در حین صحبت می‌شود. این اختلال که به آن لکنت‌زبان گفته می‌شود، یک مشکل گفتاری پیچیده است که می‌تواند از کودکی آغاز شود و تا بزرگسالی ادامه یابد یا اینکه در بزرگسالی به شکل ناگهانی بروز یابد. متأسفانه برای لکنت زبان درمان قطعی و همیشگی وجود ندارد، اما بسیاری از افراد با استفاده از گفتاردرمانی، تمرین‌های منظم و روش‌های کمکی می‌توانند بهبود قابل‌توجهی پیدا کنند. پس در ادامه این مقاله از وب‌سایت پزشک مغز با ما همراه باشید تا راجع به علت لکنت زبان، علائم، عوارض و روش‌های درمان آن بیشتر صحبت کنیم.

علت لکنت زبان چیست

قبل از اینکه راجع به علت لکنت زبان صحبت کنیم، بهتر است ابتدا ببینیم اصلاً این اختلال چیست؟ منظور از لکنت‌زبان یک اختلال گفتاری است که باعث می‌شود فرد هنگام صحبت‌کردن دچار تکرار صداها، کشیدن حرف‌ها یا توقف‌های ناگهانی شود. البته این اختلال تنها یک مشکل گفتاری ساده نیست، بلکه بر کیفیت زندگی هم تأثیر می‌گذارد و بسیاری از افراد مبتلا به آن معمولا اضطراب و استرس زیادی را تجربه می‌کنند.

این اختلال گفتاری هنوز به طور کامل مشخص نشده است؛ اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این اختلال می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل ژنتیکی و وراثت، اختلال در عملکرد بخش‌هایی از مغز و عوامل روان‌شناختی و محیطی ایجاد شود. در واقع لکنت ناشی از یک علت نیست، بلکه ترکیبی از عوامل در ایجاد آن نقش دارند.

البته علت لکنت زبان ناگهانی متفاوت است. منظور از لکنت زبان ناگهانی وقتی است که لکنت به‌صورت غیرمنتظره و بدون مشکل قبلی در بزرگسالان یا نوجوانان ظاهر می‌شود. یکی از دلایل شایع این اتفاق آسیب مغزی یا اختلالات عصبی مانند سکته مغزی، تومور مغزی یا ضربه به سر است. در برخی بیماری‌های عصبی مثل دمانس نیز مشکلات گفتاری ممکن است رخ دهند که می‌توانند با لکنت همراه باشند. 

علائم لکنت زبان

لکنت‌زبان تنها به تکرار کلمات یا گیرکردن در صحبت محدود نمی‌شود، بلکه شامل مجموعه‌ای از نشانه‌ها و رفتارها است و در هر فرد شدت و شکل متفاوتی دارد. شناخت این علائم به والدین کمک می‌کند تا زودتر متوجه این مشکل شوند و برای درمان اقدام کنند. برخی از این علائم عبارت‌اند از:

• تکرار مکرر صداها، هجاها یا کلمات؛ مثلاً کودک ممکن است بگوید: مَ مَ من می‌خوام
• کشیده‌گویی؛ یعنی یک‌صدا یا حرف را به مدت طولانی ادا می‌کند، مانند سسسسسلام
• مکث طولانی هنگام صحبت‌کردن یا ناتوانی در بیان کامل یک کلمه
• حرکات اضافی در حین صحبت کردن؛ مثلاً استفاده از حرکات صورت، پلک‌زدن سریع، تکان‌دادن سر یا لرزش لب‌ها
• اجتناب از صحبت‌کردن در جمع و ترس از قضاوت‌شدن
• احساس اضطراب، فشار، استرس و تنش هنگام صحبت‌کردن

لکنت زبان در کودکان و علل آن

لکنت‌زبان در کودکان بیشتر در سنین دو تا شش سالگی بروز می‌یابد. در واقع زمانی که زبان و توانایی‌های گفتاری به‌سرعت در حال رشد هستند. بسیاری از کودکان ممکن است برای مدتی کوتاه دچار لکنت شوند و سپس این مشکل به طور طبیعی برطرف شود؛ اما در برخی موارد، لکنت ادامه پیدا می‌کند و به یک مشکل حاد تبدیل می‌شود. برخی از مهم‌ترین دلایل این اتفاق شامل موارد زیر است:

عوامل ژنتیکی

مهم‌ترین علت لکنت زبان در کودکان می‌تواند وراثت و زمینه ژنتیکی باشد. اگر در خانواده‌ای سابقه لکنت وجود داشته باشد، احتمال بروز این مشکل در کودک نیز بیشتر می‌شود.

تفاوت‌های عصبی در مغز

مطالعات نشان داده‌اند که کودکان مبتلا به لکنت، تفاوت‌هایی در ساختار و عملکرد مغز دارند؛ به‌ویژه در بخش‌هایی که مسئول هماهنگی حرکات گفتاری هستند. این تفاوت‌ها می‌تواند بر سیالی گفتار تأثیر منفی بگذارد و باعث بروز این اختلال شود.

رشد سریع مهارت‌های زبانی

گاهی وقتی که کودک واژگان و جملات پیچیده را یاد می‌گیرد و به‌سرعت وارد گفتار می‌کند، مغز نمی‌تواند هماهنگی لازم بین فکر و گفتار را ایجاد کند. در نتیجه این مسئله باعث بروز لکنت موقت یا حتی پایدار می‌شود.

عوامل روانی و محیطی

استرس، فشارهای خانوادگی، شیوه‌های تربیتی سخت‌گیرانه یا اضطراب ناشی از شرایط اجتماعی می‌توانند لکنت کودک را تشدید کنند. اگر محیط خانواده همراه با حمایت و آرامش نباشد، خطر ادامه‌یافتن این مشکل بیشتر هم می‌شود.

لکنت زبان در بزرگسالان و علل آن

لکنت‌زبان در بزرگسالان یکی از مشکلات جدی و بسیار چالش‌برانگیز است؛ اما چرا این اختلال بروز می‌یابد و علت لکنت زبان در بزرگسالان چیست؟ برخی از علل این اتفاق عبارت‌اند از:

آسیب مغزی

آسیب‌های مغزی ناشی از سکته، تصادف یا ضربه به سر می‌توانند به بخش‌های مرتبط با گفتار آسیب برسانند. این وضعیت که به آن لکنت عصبی گفته می‌شود، باعث اختلال در هماهنگی حرکات گفتاری می‌شود و باید توسط دکتر نورولوژی بررسی شود.

ادامه لکنت دوران کودکی

بسیاری از بزرگسالانی که به لکنت مبتلا هستند، از کودکی با این مشکل مواجه بوده‌اند. درصورتی‌که درمان به‌موقع انجام نشود، این مشکل تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و حتی شدت بیشتری پیدا می‌کند.

عوامل روان‌شناختی

اضطراب اجتماعی، استرس‌های شدید یا تجربه‌های آسیب‌زا می‌توانند لکنت را در بزرگسالان ایجاد یا تشدید کنند. در برخی موارد، این اختلال هنگام قرارگرفتن در موقعیت‌های پرتنش مثل صحبت در جمع یا مصاحبه شغلی تشدید می‌شود.

عوامل محیطی و فشارهای اجتماعی

محیط کاری پرتنش، فشارهای اجتماعی و انتظارات زیاد می‌توانند شدت لکنت را افزایش دهند. این عوامل اغلب باعث اضطراب بیشتر و در نتیجه تشدید مشکل گفتاری می‌شوند.

شاید سؤال شما این باشد که علت لکنت زبان در نوجوانان چیست؟ در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که لکنت‌زبان در نوجوانان هم مانند بزرگسالان می‌تواند ادامه لکنت دوران کودکی باشد یا به دلایل مختلفی مثل آسیب مغزی شروع شود.

عوارض لکنت زبان چیست

لکنت‌زبان تنها یک مشکل گفتاری نیست و می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد تأثیر بدی بگذارد. مهم‌ترین عوارض این اختلال عبارت‌اند از:

• کاهش اعتمادبه‌نفس: کودکان و بزرگسالان مبتلا به لکنت اغلب اعتمادبه‌نفس کمتری دارند و از صحبت‌کردن در جمع یا ارائه ایده‌های خود خودداری می‌کنند
• مشکلات ارتباطی: لکنت‌زبان می‌تواند باعث دشواری در برقراری ارتباط مؤثر شود. فرد ممکن است از شروع مکالمه خودداری کند یا به دلیل ترس از قضاوت، صحبت‌کردن را کوتاه و محدود کند
• اضطراب و استرس: تجربه مکرر گیرکردن در گفتار و واکنش دیگران باعث ایجاد اضطراب اجتماعی و استرس مداوم می‌شود که خود به تشدید لکنت منجر می‌شود
• مشکلات تحصیلی و شغلی: در کودکان، لکنت‌زبان می‌تواند بر یادگیری و مشارکت در کلاس تأثیر بگذارد. در بزرگسالان نیز، لکنت ممکن است مانعی برای ارتقای شغلی یا حضور در موقعیت‌های حرفه‌ای باشد
• تأثیر روانی بلندمدت: عدم درمان لکنت می‌تواند باعث ایجاد احساس شرم، ناکامی و انزوا در طولانی‌مدت شود و حتی منجر به مشکلات روان‌شناختی ثانویه مثل افسردگی شود

روش های درمان لکنت زبان

اگرچه لکنت‌زبان به طور کامل قابل‌پیشگیری نیست، اما با مداخله به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌توان شدت آن را کاهش داد و سیالی گفتار را بهبود بخشید. برخی از این روش‌های درمان شامل موارد زیر است:

گفتار درمانی

گفتاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان لکنت‌زبان است. در این روش، متخصص گفتاردرمانی با استفاده از تمرین‌های گفتاری، تکنیک‌های تنفس و کنترل ریتم صحبت، به فرد کمک می‌کند تا حرکات گفتاری هماهنگ‌تر و روان‌تر شود. این روش هم برای کودکان و هم بزرگسالان کاربرد دارد و معمولاً پایه اصلی درمان لکنت به شمار می‌رود.

دارو درمانی

در برخی موارد، پزشک ممکن است از داروهای خاص برای کاهش علائم لکنت یا کنترل اضطراب و استرس ناشی از گفتار استفاده کند. البته دارودرمانی به‌تنهایی درمان قطعی محسوب نمی‌شود؛ اما می‌تواند فرایند گفتاردرمانی را تسهیل کند و اثرات مثبت آن را تقویت نماید.

درمان خانگی

تمرین‌های روزانه در خانه نیز نقش مهمی در بهبود لکنت دارند. این تمرین‌ها شامل تمرین تنفس و کنترل سرعت گفتار، خواندن با صدای بلند و آرام، استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و.... است. با انجام مداوم این تمرین‌ها، سیالی گفتار و اعتمادبه‌نفس فرد به‌تدریج افزایش می‌یابد.

دستگاه ضد لکنت

یکی دیگر از روش‌های درمان لکنت، دستگاه ضد لکنت است. این دستگاه‌های الکترونیکی، با تغییر صوت یا بازخورد گفتاری فرد، به کاهش تکرار و کشیده‌گویی کمک می‌کنند. البته این دستگاه‌ها اثر کمکی دارند و جایگزین گفتار درمانی نمی‌شوند درواقع استفاده از آنها اثرات درمان را تقویت می‌کند.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم شما را با علت لکنت زبان، علائم، عوارض و روش‌های درمان آن آشنا کنیم. لکنت‌زبان یک اختلال گفتاری است که می‌تواند از دوران کودکی آغاز شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. روش‌های درمان آن متنوع هستند و شامل گفتاردرمانی، دارودرمانی، تمرین‌های خانگی و استفاده از دستگاه‌های ضد لکنت هستند. ترکیب این روش‌ها با حمایت خانواده و ایجاد محیطی آرام و بدون اضطراب، می‌تواند به‌مرورزمان باعث افزایش سیالی گفتار شود. البته تشخیص زودهنگام، پیگیری منظم درمان و تمرین‌های مستمر هم نقش بسیار مهمی در درمان این اختلال دارند.