بارداری و زایمان از رویدادهای مهم و تأثیرگذار در زندگی بسیاری از زنان به شمار می‌روند. اگرچه این دوران می‌تواند بااحساس شادی و امید همراه باشد؛ اما درعین‌حال بسیاری از زنان نسبت به درد زایمان و همچنین احتمال بروز مشکل در این فرایند احساس ترس و نگرانی شدیدی می‌کنند؛ به این شرایط توکوفوبیا گفته می‌شود که یکی از انواع فوبیا است. در این مقاله از وب‌سایت پزشک اول قرار است به طور کامل راجع به آن صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
ترس از بارداری یا توکوفوبیا چیست
فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد ترسی غیرمنطقی و شدید نسبت به یک شیء یا موقعیت خاص را تجربه می‌کند. پس در این نوع ترس، فرد از بارداری یا زایمان به‌شدت می‌ترسد. متأسفانه در این شرایط ترس از دوران بارداری و زایمان به حدی شدید است که تصمیم آن‌ها برای بچه‌دارشدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
برای مثال ممکن است علی‌رغم تمایل به بچه‌دارشدن از بارداری خودداری کنند. در مقابل، برخی افراد دیگر ممکن است همچنان باردار شوند؛ اما دچار اضطراب شدید و آزاردهنده شوند و معمولاً ترجیح می‌دهند زایمان سزارین داشته باشند. البته دو نوع توکوفوبیا وجود دارد؛ اولیه و ثانویه. توکوفوبیای اولیه در دختران نوجوان و زنانی که تاکنون تجربه زایمان نداشته‌اند دیده می‌شود. توکوفوبیا ثانویه نیز در زنانی را که قبلاً تجربه زایمان‌های سخت یا آسیب‌زا داشته‌اند، ایجاد می‌شود. متاسفانه نقش رسانه‌ها در القای نگرش منفی یا اغراق‌آمیز از بارداری و زایمان، یکی از دلایل فرهنگی این فوبیا است.
علائم توکوفوبیا
ترس از بارداری به طور قابل‌توجهی افکار و رفتارهای فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث بروز علائم مختلف می‌شود که برخی از این علائم شامل موارد زیر است:
- ابتلا به اضطراب یا افسردگی بارداری
- احساس وحشت و دلهره شدید یا تجربه حملات پانیک هنگام فکر به زایمان
- اصرار بر انجام زایمان به روش سزارین
- جلوگیری از باردارشدن یا حتی اجتناب از برقراری رابطه جنسی
- داشتن افکار مزاحم و آزاردهنده راجع به زایمان
- تجربه علائم جسمی مانند تپش قلب، تعریق یا لرزش
- دشواری در تمرکز به دلیل درگیری ذهنی با ترس از زایمان
- نداشتن احساس نزدیکی و پیوند عاطفی با جنین
- نداشتن احساس شادی یا هیجان از بارداری
- درخواست سقط‌جنین در صورت باردارشدن
علت ترس از زایمان
متخصصان سلامت روان دلایل مختلفی را برای شکل‌گیری توکوفوبیا مطرح کرده‌اند که برخی از این دلایل شامل موارد زیر است:
- سابقه سوءاستفاده جنسی یا تجاوز که باعث احساس شرم یا ترس از بارداری می‌شود
- شنیدن تجربه‌های ناخوشایند دیگران از زایمان که باعث شکل‌گیری تصورات منفی می‌شود
- احساس شرم یا ناراحتی از لمس ناحیه تناسلی توسط پزشکان
- بزرگ‌نمایی خطرات و عوارض زایمان به دلیل نداشتن آگاهی کافی
- نگرانی از تغییرات سبک زندگی پس از بارداری
- ترس از عوارض احتمالی مرتبط با زایمان مانند مرگ مادر یا نوزاد
- ترس از درد شدید هنگام زایمان و نگرانی از ناتوانی در تحمل درد
- سابقه ابتلا به اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی و...
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری
- عوامل اجتماعی مانند باردارشدن در سنین پایین یا شرایط بد اقتصادی
- عدم آگاهی یا ابهام در مورد روند زایمان و اتفاقات احتمالی آن
راهکارهایی برای مقابله با ترس از زایمان
اگر احساس می‌کنید که به طور قابل‌توجهی از زایمان می‌ترسید و این ترس دوران بارداری شما را تحت‌تأثیر قرار داده است، می‌توانید اقدامات زیر را برای مقابله با این احساسات انجام دهید:
راجع به اضطرابتان صحبت کنید
با همسر، دوستان یا اعضای خانواده‌تان راجع به ترس و اضطرابی که احساس می‌کنید، صحبت کنید. این کار بسیار مفید است همچنین احساس اینکه دیگران شما را درک می‌کنند و تنها نیستید، باعث می‌شود ترس و اضطرابتان کاهش یابد.
در کلاس‌های آموزش زایمان شرکت کنید
شرکت در کلاس‌های آموزش زایمان به شما کمک می‌کند تا آمادگی بیشتری پیدا کنید. همچنین آشنایی با روند زایمان و روش‌های مدیریت درد هنگام زایمان باعث می‌شود باورهای نادرستتان اصلاح شود و درک بهتری از آنچه در انتظارتان است، به دست آورید.
ذهن‌آگاهی را تمرین کنید
ذهن‌آگاهی یکی از روش‌هایی است که برای زنان دچار توکوفوبیا بسیار مفید است. ذهن‌آگاهی به معنای حفظ آگاهی از لحظه حال است و شامل تمریناتی مثل مدیتیشن، تنفس عمیق، یوگا یا بادی اسکن است. این تمرین‌ها به شما کمک می‌کنند تا احساس آرامش، کنترل و کاهش اضطراب بیشتری داشته باشید.
برنامه زایمان را مشخص کنید
داشتن برنامه‌ای مشخص برای زایمان ممکن است بخشی از اضطراب و ترس شما را کاهش دهد. پس با پزشکتان درباره خواسته‌ها و نیازهایتان صحبت کنید؛ مثلاً راجع به روش‌های کاهش درد و روش‌های مختلف زایمان بپرسید و برنامه‌ای مشخص داشته باشید.
برای روان‌درمانی اقدام کنید
شما می‌توانید پیش از بارداری یا در اوایل دوران بارداری با مراجعه به روانشناس برای درمان توکوفوبیا اقدام کنید. البته مشاوره بارداری هم می‌تواند به شما کمک کند، در این جلسات راجع به تمام چیزهایی که یک پدر و مادر باید درباره بارداری و زایمان بدانند، صحبت می‌شود.
تاثیرات ترس از زایمان بر جنین
ترس از زایمان می‌تواند با افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول، تأثیرات منفی مثل کاهش رشد جنین، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و... به دنبال داشته باشد. همچنین این اضطراب شدید ممکن است جریان خون و اکسیژن‌رسانی به جنین را کاهش دهد و بر سلامت مغز و سایر اندام‌ها اثر بگذارد. از این رو دریافت مشاوره بارداری از پزشکان متخصص این حوزه، حیاتی است.
ارتباط ptsd و توکوفوبیا
زنانی که زایمان آسیب‌زا یا سختی را تجربه می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند. اگرچه این دو بیماری ویژگی‌های مشابهی دارند؛ اما دو اختلال کاملاً متفاوت هستند. PTSD پس از قرارگرفتن در معرض یک رویداد آسیب‌زا و تهدیدکننده زندگی ایجاد می‌شود و شامل علائمی مثل فلش‌بک، اجتناب، برانگیختگی و تغییرات خلقی است. از سوی دیگر، توکوفوبیا ترس از فرایند زایمان است که منجر به اجتناب از بارداری یا تحمل ترس یا اضطراب شدید می‌شود.
تشخیص ترس از بارداری
تشخیص ترس از بارداری باتوجه‌به اینکه فرد باردار هست یا نه متفاوت است. در زنانی که باردار نیستند در معاینات سالیانه، پزشک یا ماما معمولاً درباره روش‌های پیشگیری از بارداری و برنامه‌ریزی برای فرزندآوری سؤال می‌پرسند. این یک فرصت مناسب است تا نگرانی‌های خود درباره بارداری و زایمان را در میان بگذارید. اما در زنانی که باردار هستند، در طول مراقبت‌های بارداری، معمولاً درباره احساساتی که تجربه می‌کنید نیز سؤال می‌پرسند. پاسخ‌دادن صادقانه به این پرسش‌ها، به پزشک کمک می‌کند تا این اختلال را به‌موقع شناسایی کند.
درمان توکوفوبیا
درمان توکوفوبیا شامل روش‌های زیر است:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از رویکردهای روان‌درمانی است که می‌تواند در درمان این اختلال مؤثر باشد. درمان CBT می‌تواند به این افراد کمک کند تا ترس‌های خود را به چالش بکشند و افکار منفی خود را بازسازی کنند. همچنین راهبردهای مقابله‌ای را یاد بگیرند و علائم اضطراب را مدیریت کنند. این نوع روش درمانی با بازسازی شناختی، تمرینات رفتاری و مواجهه تدریجی با افکار مزاحم کمک می‌کند تا فرد بتواند بیماری خود را مدیریت و درمان کند.
- دارودرمانی
داروها نیز ممکن است به‌تنهایی یا همراه با روش‌های درمانی دیگر برای درمان اختلالات زمینه‌ای مانند افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات روانی استفاده شوند. این داروها می‌توانند شامل داروهای ضدافسردگی مثل مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) یا داروهای ضداضطراب باشند. البته مصرف دارو در دوران بارداری باید تحت‌نظر روان‌پزشک و متخصص زنان و زایمان باشد.
-
درمان مواجهه‌ای
درمان مواجهه‌ای روشی استاندارد و مؤثر برای درمان انواع فوبیاها است. در این روش فرد به‌صورت تدریجی با چیزی که از آن می‌ترسد مواجه می‌شود تا متوجه شود فقط افکار و باورهای نادرستی دارد و اتفاق خطرناکی رخ نمی‌دهد. برای فردی که دچار این اختلال است، این روش شامل تصور بارداری، فکرکردن به باردارشدن یا تماشای ویدئوهایی از زنان باردار است.
سخن پایانی
توکوفوبیا اگرچه نادر است، اما تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت روان و جسم مادر دارد. تشخیص به‌موقع و استفاده از درمان‌های روان‌شناختی می‌تواند به داشتن بارداری سالم و تجربه‌ای مثبت از زایمان کمک کند.
بله، ترس و نگرانی درباره زایمان تا حدی طبیعی است، به‌ویژه برای مادرانی که برای اولین‌بار باردار شده‌اند. اما اگر این ترس شدید و ناتوان‌کننده باشد، نیاز به بررسی و درمان دارد.
بله، ترس زیاد می‌تواند باعث افزایش درد، اختلال در انقباضات رحمی، طولانی‌شدن روند زایمان یا نیاز به سزارین شود.
با شرکت در کلاس‌های آمادگی برای زایمان، مشاوره با روانشناس، ذهن‌آگاهی و دریافت حمایت عاطفی از خانواده می‌توان این ترس را تا حد زیادی کنترل کرد.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید