علت یبوست در بارداری و روش درمان آن

در دوران بارداری، بدن با دگرگونی‌های گسترده‌ای مواجه می‌شود که بخشی از آن ناشی از تغییرات هورمونی، فیزیولوژیکی و رفتاری است. یکی از عوارض بارداری و نسبتاً آزاردهنده در این دوران، یبوست یا خشکی مزاج محسوب می‌شود. یبوست بارداری نه‌تنها احساس سنگینی و ناراحتی ایجاد می‌کند، بلکه در برخی موارد ممکن است با عوارضی مانند بواسیر یا درد شکمی همراه شود و کیفیت زندگی مادر را تحت تأثیر قرار دهد.

 از این رو، آشنایی با علت بروز یبوست در بارداری، زمان شروع آن، روش‌های پیشگیری و درمان ایمن به زنان باردار کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتر این مرحله از زندگی خود را با آرامش و سلامت پشت سر بگذارند. در این مقاله، به بررسی دقیق این موضوع و پاسخ به سوالات رایج درباره یبوست بارداری می‎پردازیم. همراه ما باشید.

علت یبوست در بارداری چیست؟

یبوست در بارداری به‌دلایل متعددی ایجاد می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها تغییرات هورمونی است. با افزایش سطح هورمون پروژسترون در این دوران، عضلات صاف دستگاه گوارش از جمله روده‌ها شل‌تر می‌شوند. این کاهش حرکات روده‌ای باعث کندی عبور مواد غذایی در روده و در نتیجه تجمع مدفوع و یبوست می‌شود. همچنین رحم در حال رشد به‌تدریج به روده‌ها فشار وارد می‌کند و روند طبیعی تخلیه را مختل می‌سازد.

همچنین مصرف مکمل‌های آهن نیز نقش مهمی دارد؛ بسیاری از خانم‌های باردار برای جلوگیری از کم‌خونی از این مکمل‌ها استفاده می‌کنند، اما آهن یکی از عواملی است که باعث خشکی و سفت شدن مدفوع می‌شود. کاهش فعالیت فیزیکی و نوشیدن ناکافی مایعات هم به این مشکل دامن می‌زند. تغذیه کم‌فیبر، اضطراب و تغییر در سبک زندگی نیز در ایجاد یبوست دوران بارداری مؤثر هستند.

 یبوست در بارداری از ماه چندم شروع می شود؟

یبوست ممکن است از همان ماه‌های ابتدایی بارداری، حتی از هفته‌های اول، آغاز شود. در بسیاری از زنان باردار، علائم یبوست بین هفته چهارم تا دوازدهم شروع می‌شود. دلیل شروع زودهنگام این مشکل، افزایش سریع هورمون پروژسترون در بدن است که روی عملکرد طبیعی روده‌ها اثر می‌گذارد. البته شدت یبوست در هر سه‌ماهه متفاوت است. در سه‌ماهه اول، تغییرات هورمونی نقش پررنگ‌تری دارد، اما با ورود به سه‌ماهه دوم و سوم، علاوه‌بر تغییرات هورمونی، فشار رحم بر روده‌ها و کاهش فعالیت فیزیکی مادر هم اضافه می‌شود.

 عوارض یبوست و خشکی مزاج در بارداری

یبوست در دوران حاملگی اگر طولانی‌مدت و شدید باشد، عوارضی فراتر از احساس ناراحتی ساده به‌همراه خواهد داشت. یکی از شایع‌ترین عوارض، بروز هموروئید یا بواسیر است. زور زدن بیش‌ازحد در هنگام دفع باعث متورم شدن رگ‌های ناحیه مقعد شده و درد، سوزش و حتی خونریزی ایجاد می‌کند. همچنین یبوست شدید می‌تواند باعث بروز شقاق یا ترک‌های دردناک در ناحیه مقعد شود. از طرفی، تجمع طولانی‌مدت مدفوع باعث افزایش گاز و نفخ شکمی، احساس سنگینی و بی‌اشتهایی در مادر باردار خواهد شد.  یبوست مزمن همچنین خواب و کیفیت زندگی را مختل می‌کند و اضطراب و ناآرامی‌های روحی را افزایش می‌دهد. در موارد نادر و شدید، انسداد روده یا نیاز به مداخله پزشکی پیش می‌آید.

 پیشگیری از یبوست در دوران بارداری

پیشگیری از یبوست در دوران بارداری با رعایت چند اصل ساده در سبک زندگی و تغذیه امکان‌پذیر است. مهم‌ترین نکته، مصرف کافی فیبر غذایی است؛ سبزیجات، میوه‌های تازه (به‌ویژه آلو، انجیر، کیوی و سیب با پوست)، غلات کامل و حبوبات، منابع غنی از فیبر هستند که حرکات روده را بهبود می‌بخشند. نوشیدن آب فراوان در طول روز حداقل ۸ لیوان نیز ضروری است، چرا که بدون مایعات کافی، فیبرها تأثیر مناسبی در بدن ندارند.

علاوه بر این، فعالیت بدنی سبک مانند پیاده‌روی روزانه نیز جریان خون را بهبود داده و حرکات روده را منظم می‌کند. تنظیم ساعت خواب و وعده‌های غذایی نیز کمک زیادی به عملکرد دستگاه گوارش می‌کند. پرهیز از نگه‌داشتن مدفوع، ایجاد آرامش روانی، و مشورت با پزشک برای تنظیم نوع و دوز مکمل‌های آهن از دیگر راهکارهای مهم در پیشگیری از خشکی مزاج در بارداری به‌شمار می‌روند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر یبوست در دوران بارداری به‌مدت چند روز ادامه‌دار شود و با روش‌های خانگی و تغذیه‌ای بهبود نیابد، مراجعه به پزشک ضروری است. همچنین در صورتی‌که مادر باردار هنگام دفع مدفوع دچار درد شدید، خونریزی، یا شقاق شود، باید وضعیت توسط پزشک بررسی شود.افزون بر این، اگر یبوست همراه با علائمی مانند تهوع، استفراغ، درد شکمی، تب یا کاهش اشتها باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات گوارشی جدی‌تر مانند انسداد روده یا عفونت باشد و نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. مادرانی که به‌علت مکمل آهن دچار یبوست شدید می‌شوند نیز باید با پزشک در مورد تغییر نوع یا مقدار دارو مشورت کنند. در مواردی که بواسیر یا هموروئید به‌دلیل یبوست شدید شکل گرفته باشد، مراجعه برای درمان به‌موقع و پیشگیری از وخامت وضعیت لازم است.

 روش های درمان یبوست در بارداری

درمان یبوست در بارداری معمولاً با تغییرات سبک زندگی و تغذیه آغاز می‌شود. رژیم غذایی غنی از فیبر، نوشیدن آب کافی و فعالیت بدنی روزانه اساس درمان محسوب می‌شود. اگر این روش‌ها مؤثر واقع نشوند، پزشک ممکن است ملین‌هایی را که مصرف آن‌ها در بارداری بی‌خطر است، تجویز کند. گاهی ماساژ شکم با حرکات دورانی و مصرف غذاهایی مانند سوپ سبزیجات، کمپوت آلو یا آب گرم در صبح ناشتا نیز به‌عنوان روش‌های خانگی مؤثر هستند. توجه داشته باشید که باید از مصرف خودسرانه داروهای مسهل قوی یا روغن‌های گیاهی بدون نظارت پزشک خودداری کنید، چرا که برخی از آن‌ها با انقباضات رحمی و سقط جنین در ارتباط هستند.

 سخن پایانی

در این مقاله توضیح دادیم که یبوست در بارداری مشکلی شایع اما قابل کنترل است که با تغذیه سالم، مصرف آب کافی و تحرک روزانه قابل پیشگیری و درمان خواهد بود. این وضعیت به‌دلیل تغییرات طبیعی بدن در بارداری مگر در موارد شدید، ایجاد می‌شود و معمولاً جای نگرانی ندارد. اما در صورت عدم بهبودی یا بروز علائم نگران‌کننده، مراجعه به پزشک و استفاده از داروی مناسب تحت نظر او ضروری است. رسیدگی به این مشکل، نقش مهمی در سلامت و آرامش مادر در دوران بارداری دارد.