علت ورم پا در بارداری و درمان آن

ورم پا یکی از شایع‌ترین مشکلات و از جمله عوارض بارداری است که بسیاری از زنان باردار با آن مواجه می‌شوند. تغییرات فیزیولوژیکی گسترده در بدن مادر به منظور حمایت از رشد و تکامل جنین، سبب افزایش حجم مایعات و فشار روی عروق خونی می‌شود. این تغییرات طبیعی باعث تجمع مایعات در بافت‌های پا و ایجاد تورم می‌گردد که اغلب به عنوان نشانه‌ای غیر مخاطره‌آمیز در نظر گرفته می‌شود. در این مقاله به بررسی علت‌ ورم پا در بارداری، زمان بروز آن، تاثیر رژیم غذایی، ورم یک طرفه و نکات کلیدی پیشگیری، تشخیص و درمان این عارضه می‎‌پردازیم. همراه ما باشید.

علت ورم پا در بارداری چیست

ورم پا در بارداری به دلیل تغییرات طبیعی بدن رخ می‌دهد. در دوران بارداری، حجم خون و مایعات بدن به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند تا نیازهای جنین تامین شود. این افزایش مایعات باعث فشار بیشتر روی رگ‌ها و عروق خونی می‌شود، به ویژه در پاها که دورترین نقاط از قلب هستند. همچنین رحم در حال رشد روی ورید بزرگ فشار وارد می‌کند و بازگشت خون از پاها به سمت قلب را کند می‌کند.

از سوی دیگر، هورمون‌های بارداری باعث شل شدن دیواره رگ‌ها می‌شوند که احتمال نشت مایعات به بافت‌های اطراف را افزایش می‌دهد و در نتیجه ورم در پا ایجاد می‌شود. تغییرات هورمونی و افزایش وزن بدن از دیگر علل ورم پا در دوران بارداری است. این ورم معمولا طبیعی است، ولی اگر با با درد شدید یا ورم ناگهانی همراه باشد، باید مورد بررسی قرار گیرد.

کسب اطلاعات بیشتر: مشاوره بارداری 

ورم پا از ماه چندم بارداری شروع می شود

ورم پا در بارداری معمولاً از سه ماهه دوم (ماه چهارم یا پنجم) شروع می‌شود و تا سه ماهه سوم به تدریج افزایش پیدا می‌کند. در این دوره، افزایش حجم خون و مایعات بدن بیشتر شده و فشار رحم روی رگ‌ها شدت می‌یابد. البته بعضی زنان در سه ماهه اول نیز تورم کمی را تجربه می‌کنند، اما ورم قابل توجه معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری دیده می‌شود. با افزایش وزن جنین و بزرگ شدن رحم، جریان خون در رگ‌های پا کند شده و مایعات به بافت‌های پا نفوذ می‌‏کنند. همچنین، هورمون پروژسترون که در بارداری افزایش می‌یابد، باعث شل شدن دیواره عروق و احتباس مایعات در بدن می‌شود.

 چه غذاهایی ورم پا در بارداری را افزایش می دهد

برخی غذاها باعث افزایش ورم پا در بارداری می‌شوند، زیرا میزان مایعات ذخیره شده در بدن را افزایش داده یا باعث احتباس سدیم می‌شوند. مصرف زیاد نمک و غذاهای شور، مانند غذاهای فرآوری شده، فست‌فودها، و غذاهای کنسروی، باعث نگهداری آب در بدن و ورم بیشتر می‌شوند. همچنین مصرف زیاد کربوهیدرات‌های ساده مانند نان سفید، کیک و شیرینی‌ها موجب افزایش سطح انسولین و در نتیجه احتباس مایعات در بدن می‌شود. علاوه بر این، نوشیدنی‌های شیرین و گازدار نیز به دلیل محتوای قند بالا التهاب و ورم را تشدید می‌‎‏کنند. مصرف غذاهای سرخ شده و چرب نیز باعث افزایش التهاب سیستمیک بدن شده و ورم پا را بدتر می‌سازد.

به جای این موارد، بهتر است مواد غذایی حاوی پتاسیم مثل موز، سیب‌زمینی، و سبزیجات برگ‌دار مصرف کنید که تعادل سدیم را حفظ کرده و در کاهش ورم پا بسیار موثر هستند. همچنین مصرف آب کافی و پرهیز از غذاهای بسیار شور، نقش مهمی در کاهش ورم دارد.

ورم یک طرفه پا در بارداری

ورم یک طرفه پا در بارداری موضوعی غیرمعمول است و باید جدی گرفته شود. معمولاً ورم در بارداری دو طرفه و قرینه است، زیرا فشار و تغییرات هورمونی روی هر دو پا به یک اندازه تأثیر می‌گذارد. اگر فقط یک پا متورم شود، احتمال وجود مشکلاتی مانند لخته خون (ترومبوز ورید عمقی) وجود دارد که یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. لخته خون در رگ‌های عمقی پا باعث انسداد جریان خون شده و تورم، درد و احساس گرما در یک پا ایجاد می‌کند. همچنین احتمال عفونت یا آسیب به بافت‌های پا نیز وجود دارد که باعث ورم یک طرفه می‌شود. در چنین مواردی مراجعه فوری به پزشک ضروری است تا با انجام سونوگرافی داپلر و آزمایش‌های لازم، تشخیص دقیق انجام شود و درمان مناسب آغاز گردد.

 پیشگیری از ورم پا در حاملگی

برای پیشگیری از ورم پا در بارداری، رعایت چند نکته ساده ولی موثر بسیار مهم است. اولین نکته، افزایش تحرک و جلوگیری از ایستادن یا نشستن طولانی مدت است. تغییر وضعیت به طور مکرر باعث بهبود جریان خون در پاها می‌شود. استفاده از جوراب‌های فشارنده مخصوص بارداری به کاهش تجمع مایعات در پا کمک می‌کند. همچنین بلند کردن پاها هنگام استراحت، به خصوص بالاتر از سطح قلب، باعث کاهش تورم می‌شود. افزون بر این، مصرف مایعات کافی و پرهیز از غذاهای پرنمک نیز نقش مهمی در کنترل ورم ایفا می‌کند. حفظ وزن مناسب و کنترل افزایش وزن در طول بارداری باعث کاهش فشار روی رگ‌ها می‌شود. همچنین، خوابیدن به پهلو، به ویژه پهلوی چپ، در بهبود گردش خون و کاهش ورم موثر است.

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد

در دوران بارداری، ورم خفیف و متقارن پا معمولاً طبیعی است، اما باید به علائم هشداردهنده توجه کرد. در صورت مشاهده ورم ناگهانی و شدید، به خصوص اگر یک پا به طور غیرمعمول متورم شود، مراجعه به پزشک ضروری است. به علاوه، درد شدید، قرمزی، احساس گرما در پا و یا هرگونه تغییر رنگ پوست نشانه خطر احتمالی لخته خون است و نیازمند بررسی است. همچنین، ورم همراه با سردرد شدید، تاری دید، افزایش فشار خون یا درد شکم باید به سرعت تحت نظر پزشک قرار گیرد. در صورت ورم غیرقرینه، تب یا علائم عفونت، مشاوره پزشکی توصیه می‌‎شود.

روش های درمان ورم پا در بارداری

درمان ورم پا در بارداری بیشتر به کنترل علائم و پیشگیری از تشدید آن محدود می‌شود. استراحت کافی و بلند کردن پاها در فواصل منظم باعث کاهش تورم می‌شود. ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی و حرکات کششی کمک به بهبود گردش خون می‌کند. استفاده از جوراب‌های مخصوص واریس فشار را روی رگ‌ها کاهش داده و از تجمع مایعات جلوگیری می‌کند.

همچنین رعایت رژیم غذایی کم‌نمک و افزایش مصرف مواد غذایی غنی از پتاسیم در بهبود ورم پا کمک‌کننده است. نوشیدن آب کافی نیز در دفع مایعات اضافی موثر است. ماساژ ملایم پا به سمت قلب جریان خون را افزایش می‌دهد. در موارد نادر که ورم شدید همراه با علائم خطرناک باشد، پزشک درمان‌های خاصی را تجویز خواهد کرد.

سخن پایانی

ورم پا در بارداری اغلب نشانه‌ای طبیعی از تغییرات فیزیولوژیک بدن برای حمایت از جنین است، اما نباید از کنار آن بی‌تفاوت عبور کرد. آگاهی از علل، زمان شروع، عوامل تشدیدکننده و تفاوت بین ورم طبیعی و هشداردهنده، نقش مهمی در حفظ سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند. با رعایت توصیه‌های ساده‌ای مانند تحرک مناسب، مصرف غذای سالم، نوشیدن آب کافی و استراحت صحیح، می‌توان تا حد زیادی از شدت این عارضه کاست. در عین حال، توجه به علائم غیرمعمول و مراجعه به‌موقع به پزشک، ضامن پیشگیری از خطرات احتمالی خواهد بود. بارداری، دورانی حساس و در عین حال زیباست که با مراقبت آگاهانه، می‌توان آن را با آرامش بیشتری سپری کرد.