اعصاب محیطی اعصابی هستند که خارج از مغز و نخاع و در سراسر بدن وجود دارند. این اعصاب وظیفه انتقال اطلاعات از دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) به سایر قسمت‌های بدن را دارند. زمانی که چندین عصب محیطی به نحوی آسیب می‌بینند؛ ممکن است عواملی از جمله دیابت، عوامل محیطی، عوامل ژنتیکی و آسیب‌های فیزیکی باعث این اتفاق شود که به این بیماری نوروپاتی محیطی گویند. درمان و مدیریت نوروپاتی بستگی به علت و شدت آن دارد که ممکن است شامل مدیریت درد، فیزیوتراپی، داروها و تغذیه مناسب باشد.
کلینیک مغز و اعصاب پزشک اول با هدف تعالی سطح دانش عمومی جامعه و ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به بیماران مبتلا به مشکلات عصبی، به‌عنوان یک منبع ارزشمند در این حوزه شناخته می‌شود. در این مقاله ابتدا توضیح دادیم نوروپاتی محیطی چیست و در ادامه به بررسی انواع، علائم و علت نوروپاتی محیطی میپردازیم، با ما همراه باشید.
انواع نوروپاتی محیطی کدامند؟
محققان نوروپاتی محیطی را بر اساس نوع آسیب عصبی، اعصاب درگیر و مشکلات ایجادشده، به سه دسته طبقه‌بندی می‌کنند:
- مونونوروپاتی (درگیری یک عصب محیطی)
- پلی‌نوروپاتی (درگیری چندین عصب)
- مونونوریت مولتی پلکس (درگیری حداقل ۲ ناحیه عصبی مجزا).
حال ممکن است این عارضه به دلیل دیابت، آسیب‌های فیزیکی یا عوامل دیگر ایجاد شود که در ادامه توضیح خواهیم داد:
- نوروپاتی دیابتی: به‌عنوان یک عارضه شایع در افراد مبتلا به دیابت، ناشی از افزایش مداوم سطح قند خون است و نیاز به کنترل دقیق قند خون توسط پزشک دارد.
- نوروپاتی محیطی: این نوع نوروپاتی وقتی ایجاد می‌شود که چندین عصب محیطی به طرزی آسیب می‌بینند که اطلاعات را از سیستم عصبی مرکزی به بقیه بخش‌های بدن منتقل می‌کنند. این نوع ممکن است بر اعصاب حسی، حرکتی یا هر دو تأثیر بگذارد.
- نوروپاتی خودمختار: اغلب باعث آسیب‌دیدگی دستگاه گوارش، به‌ویژه معده، می‌شود و ممکن است بر رگ‌ها، سیستم ادراری و اندام‌های جنسی نیز تأثیر بگذارد.
- نوروپاتی پروگزیمال: معمولاً باعث درد یک‌طرفه در ران و باسن می‌شود.
- نوروپاتی کانونی: این نوع نوروپاتی سریع ظاهر شده و روی اعصاب ناحیه‌های سر، تنه و پا تأثیر می‌گذارد، باعث درد و ضعف شدید در عضلات می‌شود.
- نوروپاتی اتونوم یا خودکار: در این نوع، اعصابی که عملکردهای غیرارادی بدن را کنترل می‌کنند، آسیب می‌بینند و منجر به مشکلاتی مانند تنظیم فشارخون، دمای بدن و عملکرد سیستم گوارش می‌شود.
- نوروپاتی الکلی: ناشی از مصرف الکل است و باعث آسیب به بافت‌های عصبی می‌شود که درد و سوزن‌سوزن شدن در بافت‌ها ایجاد می‌کند.
- نوروپاتی حسی: این عارضه از آسیب به عصب‌های حسی که مسئول انتقال پیام‌های حسی از مغز و نخاع به اندام‌ها هستند ایجاد می‌شود و با علائمی مانند احساس گزگزی و عدم تعادل در حرکت همراه است.
ایجاد علائم و تشدید برخی از نوروپاتی‌ها ممکن است سال‌ها طول بکشد، اما برخی دیگر در عرض چند ساعت تا چند روز پس از شروع علائم، تشدید می‌شوند.
نشانه های بیماری نوروپاتی محیطی کدامند؟
علائم نوروپاتی محیطی معمولاً برای هر فرد متفاوت است. درد در این نوع بیماری عمدتاً به شکل درد عصبی و حس سوزن‌سوزن شدن به‌عنوان یکی از علائم اصلی آن ظاهر می‌شود. علاوه بر درد، علائم دیگر می‌توانند شامل تورم، بی‌حسی، احساس تنگی در پوست، اختلال در حساسیت به لمس، ضعف عضلانی، مشکلات در تعادل و حتی مشکلات در عملکرد اعضای داخلی مثل مشکلات گوارشی و مثانه باشند.
عوامل ابتلا به نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی همچنین می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و این عوامل می‌توانند به‌صورت جداگانه یا ترکیبی به ایجاد این بیماری منجر شوند. این علل عبارت‌اند از:
- دیابت
- مصرف الکل
- بیماری‌های خودایمنی
- عفونت‌های باکتریایی و ویروسی
- اختلالات مغز استخوان
- قرارگرفتن در معرض سموم
- اختلالات ارثی
- کم‌کاری تیروئید
- بیماری کلیوی
- بیماری کبدی
- مصرف داروها
- کمبود ویتامین‌ها
- تروما یا آسیب فیزیکی
عوارض بیماری نوروپاتی محیطی کدامند؟
نوروپاتی محیطی می‌تواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد. این بیماری می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم به مشکلاتی مانند سوختگی و آسیب‌های پوستی، عفونت، و فشارخون پایین یا ضربان قلب غیرطبیعی که باعث سرگیجه هنگام ایستادن و غش یا سبکی سر می‌شود، منجر شود. برای پیشگیری از این مشکلات، افرادی که دچار این مشکل هستند باید دقت و مراقبت ویژه‌ای به نگهداری پوست و عفونت‌ها داشته باشند. همچنین، توصیه می‌شود که افراد با مبتلا به این عارضه، با کمک پزشکان و متخصصان به تمرینات تعادلی و تقویت عضلات بپردازند تا از سقوط جلوگیری شود.
نوروپاتی محیطی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص نوروپاتی محیطی معمولاً دشوار است و نیاز به بررسی دقیق تاریخچه پزشکی و معاینه جسمی دارد، زیرا علائم آن می‌توانند شبیه به مشکلات دیگر پزشکی باشند. برای تشخیص این بیماری، پزشک از تاریخچه پزشکی شما کمک گرفته و آزمایش‌های مختلفی انجام می‌دهد. برخی آزمایش‌ها مانند لرزش و آزمایش مونوفیلامت در تشخیص انواع خاصی از نوروپاتی محیطی کمک می‌کنند.
آزمایش خون نیز می‌تواند برای بررسی احتمال تعریض به سموم مفید باشد. مطالعات تشخیصی الکتریکی مانند مطالعات هدایت عصبی (NCS) و الکترومیوگرافی (EMG) همچنین اطلاعات مهمی ارائه می‌دهند. در برخی موارد، بیوپسی پوست یا آزمایش کمی رفلکس سودوموتور آکسون (QSART) نیز به تشخیص نوروپاتی فیبر کوچک کمک می‌کنند.
روش های درمان نوروپاتی محیطی کدامند؟
هدف درمان نوروپاتی محیطی کاهش علائم بیماری است. راه‌های درمان شامل درمان‌های دارویی مختلف، تکنیک‌های آرام‌سازی، اصلاح عادات تغذیه‌ای و سبک زندگی، و حتی روش‌های سنتی و فیزیکی می‌شوند. درمان‌های دارویی شامل مسکن‌ها، داروهای ضدتشنج، کرم‌های موضعی، و داروهای ضد افسردگی هستند. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن نیز به کاهش استرس و درد کمک می‌کنند. همچنین، اصلاح عادات تغذیه‌ای و سبک زندگی، و فیزیوتراپی نیز می‌توانند در درمان نوروپاتی مفید باشند. در صورت عدم موفقیت درمان‌های مذکور، جراحی نیز به‌عنوان یک گزینه مناسب در نظر گرفته می‌شود.
مطالعه بیشتر: علت تشنج چیست؟
بهترین دارو برای نوروپاتی محیطی چیست؟
برای درمان بیماری نوروپاتی محیطی باید علل زمینه‌ای بیماری رفع شوند. در این راستا بهتر است موارد زیر را درنظر بگیرید:
- در صورت درد خفیف، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای موضعی مانند چسب‌های لیدوکائین یا کرم‌ها می‌توانند مؤثر باشند.
- در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای مسکن قوی‌تر را تجویز کند، اما باید از آن‌ها بادقت استفاده شود.
- در برخی موارد، برای رفع سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی از داروهای ضدافسردگی مانند دولوکستین، ونلافاکسین، آمیتریپتیلین و همچنین برای کاهش درد از داروهای ضدتشنج همچون فنیتوئین و کاربامازپین استفاده می‌گردد. داروهای شل‌کننده عضلات مثل باکلوفن و داروهای ضددرد مانند کتامین نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. داروهایی که گاهی اوقات برای درمان صرع استفاده می‌شوند؛ مانند گاباپنتین، ممکن است در برخی از افراد مبتلا به درد نوروپاتیک مؤثر باشند.
- همچنین برای درمان علائم نوروپاتی محیطی، در شرایطی که نوروپاتی به علت بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شده است مثل عفونت‌ها، دیابت، فشارخون بالا یا بیماری‌های خودایمنی مانند سندروم شوگرن، پزشک ممکن است داروهای مخصوصی تجویز کند.
- ویتامین‌های خانواده ب، از جمله ویتامین‌های B۱،B6 و B۱۲، اهمیت زیادی در درمان نوروپاتی دارند، زیرا این ویتامین‌ها به حفظ سلامتی سیستم عصبی کمک می‌کنند. کمبود ویتامین‌های این خانواده ممکن است منجر به نوروپاتی شود. مکمل‌های حاوی این ویتامین‌ها معمولاً برای تسکین علائم نوروپاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. شامل گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ، محصولات لبنی کم‌چرب، غلات غنی شده و سبزیجات · همچنین، لیپوئیک اسید که یک آنتی‌اکسیدان است، و استیل ال-کارنیتین که یک اسیدآمینه است، برای درمان نوروپاتی مؤثر است. لیپوئیک اسید به کاهش درد و التهاب نوروپاتی کمک می‌کند، و استیل ال-کارنیتین با افزایش سطح انرژی و حفظ سلامت سلول‌های عصبی کمک به کاهش علائم نوروپاتی از جمله بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن و درد می‌کند.
- کورکومین که در زردچوبه یافت می‌شود، نیز از خصوصیات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی برخوردار است و می‌تواند به تسکین علائم نوروپاتی کمک کند. استفاده از زردچوبه یا مکمل‌های حاوی کورکومین می‌تواند به کاهش درد، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در نوروپاتی کمک کند.
مطالعه بیشتر: بیماری صرع چیست؟
چگونه از ابتلا به نوروپاتی محیطی پیشگیری کنیم؟
نوروپاتی محیطی می‌تواند زندگی روزمره را به میزان قابل‌توجهی تحت‌تأثیر قرار دهد. برای جلوگیری و مدیریت آن، باید به رژیم غذایی سالم، مراقبت از پاها، عدم مصرف دخانیات، ورزش منظم و کنترل قند خون توجه کنید. پیروی از این مراحل می‌تواند به بهبود علائم و کاهش درد کمک کند. درمان به‌موقع اهمیت دارد تا از عوارض جدی در آینده جلوگیری شود. به‌طورکلی برای پیشگیری از نوروپاتی، بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
- مشورت با پزشک در مورد خطر ژنتیکی و اقدامات لازم برای جلوگیری از نوروپاتی ارثی
- تحقیق در مورد داروهایی که خطر نوروپاتی را کاهش می‌دهند
- واکسینه شدن در برابر بیماری‌هایی که ممکن است نوروپاتی ایجاد کنند، مانند زونا
- درمان عوامل زمینه‌ای نوروپاتی، مثل مدیریت قند خون در دیابت، ترک سیگار برای تقویت گردش خون سالم، اجتناب از مصرف اضافی کافئین برای بهبود خواب، رژیم غذایی متعادل و سالم شامل تمام گروه‌های غذایی، و مراقبت از پاها در صورت داشتن دیابت.
در صورت مشاهده علائم نوروپاتی، به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید تا تشخیص به‌موقع و درمان مناسب انجام شود. برای درمان نوروپاتی محیطی، کلینیک مغز و اعصاب پزشک اول، به‌عنوان یکی از بهترین مراکز تهران شناخته می‌شود.
جمع‌بندی
نوروپاتی محیطی، نوعی بیماری است که به علت آسیب‌دیدگی اعصاب محیطی ایجاد می‌شود. این بیماری در هر فرد به شکل منحصر‌به‌فردی ظاهر می‌شود و اما اصلی‌ترین علامت آن سوزن‌سوزن شدن و درد عصبی است. برای درمان این بیماری ابتدا باید عوامل زمینه‌ای حذف شود و سپس پزشک براساس شدت و نوع درد، داروهای مناسب را تجویز خواهد کرد.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید