عصبی که از بخش پایینی کمر و پاها می‌گذرد، عصب سیاتیک نام دارد و اگر دچار آسیب، تحریک، التهاب یا فشردگی شود، گفته می‌شود فرد دچار سیاتیک شده است. خوب است بدانید که عصبی که با این نام شناخته می‌شود، دسته‌ای از اعصاب هستند که از ریشه‌های عصبی نخاع منشعب می‌شوند.
این بیماری معمولا خطرناک نیست و علائم بسیاری از افراد مبتلا به آن مانند درد و بی‌حسی در بخش پایینی کمر، باسن و پاها، با گذشت زمان و روش‌های خانگی برطرف می‌شوند. برخی از علائم آن ممکن است حتی در انگشتان پاها نیز مشاهده شوند. در ادامه این مطلب از پزشک اول، شما را با هر آنچه که باید درباره این بیماری بدانید مانند انواع، علائم، دلایل، روش‌های تشخیص، نحوه درمان و روش‌های پیشگیری از آن آشنا می‌کنیم.
انواع سیاتیک کدامند؟
انواع سیاتیک را می‌توانیم به پنج گروه زیر تقسیم‌بندی کنیم:
- نوع حاد: درد این نوع حدود 4 تا 8 هفته یا حتی کمتر طول می‌کشد. اگر دچار این نوع شده باشید، نیازی نیست به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا، اغلب می‌توانید آن را با روش‌های خانگی درمان کنید
- نوع مزمن: درد این نوع مداوم است و بیشتر از 8 هفته طول می‌کشد. درمان‌های خانگی ممکن است نتوانند به بهبود علائم این نوع کمک کنند؛ بنابراین، باید به پزشک معتبری مراجعه کنید تا بهترین گزینه درمانی را برای شما تجویز کند
- نوع متناوب: علائم این نوع به‌صورت متناوب در هر دو پا مشاهده می‌شوند. این نوع نادر است و ممکن است ناشی از تخریب مفاصل ساکروایلیاک (خاجی خاصره) باشد
- نوع دوطرفه: علائم این نوع به‌صورت هم‌زمان در هر دو پا مشاهده می‌شوند. این نوع نادرتر از نوع پیشین است و ممکن است ناشی از تغییری دژنراتیو در دیسک یا مهره باشد
- نوع کیف پول: اگر کیف پول درون جیب پشتی شلوار در هنگام نشستن به این عصب فشار وارد کند، ممکن است دچار این نوع شوید. علائم این نوع با گذاشتن کیف پول درون جیب جلویی شلوار یا کت برطرف می‌شوند. همچنین با برداشتن وسایل غیرضروری از کیف پول، می‌توانید به درمان این نوع کمک کنید
نشانه های آسیب عصب سیاتیک
علائم بیماری سیاتیک عبارت‌اند از:
- درد: درد ناشی از فشار روی عصب یا اعصاب سیاتیک است. درد بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری مشابه سوزش یا شوک الکتریکی است و به پاها گسترش می‌یابد. اگر دچار این بیماری شده باشید، ممکن است چنین دردی را هنگام عطسه‌کردن، سرفه‌کردن، خم‌شدن یا بالابردن پاها هنگام خوابیدن روی کمر احساس کنید؛
- گزگز یا سوزن‌سوزن‌شدن: این علامت شبیه به خوابرفتن پاها است؛
- بی‌حسی: اگر دچار این بیماری شده باشید، نمی‌توانید هیچ حسی را روی پوست کمر یا پاهای خود احساس کنید؛ زیرا، پیام‌های عصبی کمر یا پاها نمی‌توانند به مغز برسند؛
- ضعف عضله: این علامت یکی از علائم شدید این بیماری محسوب می‌شود. اگر پیام‌های عصبی مغز نتوانند به مقصد خود در کمر یا پاها برسند، فرد دچار ضعف عضله می‌شود؛
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع: اگر پیام‌های کنترل‌کننده روده و مثانه نتوانند به مقصد خود برسند، فرد دچار این علامت بسیار شدید می‌شود؛
مقایسه علائم سیاتیک با فتق دیسک
در این بخش، ابتدا بهتر است با علائم فتق دیسک آشنا شوید:
- بی‌حسی: ازدست‌دادن حس در پا، بازو و شانه یک سمت از بدن؛
- ضعف: ازدست‌دادن قدرت عضلات در یک سمت از بدن که راه‌رفتن، حفظ تعادل یا حمل وسایل را دشوارتر می‌کند؛
- درد: درد شدیدی که به پاها، شانه یا بازو گسترش می‌یابد؛
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع: در درجات شدید این بیماری، فرد کنترل روده و مثانه خود را از دست می‌دهد؛
همان‌طور که خواندید، علائم دیسک کمر مشابه این بیماری هستند. در این بیماری، درد به باسن و پشت پاها گسترش می‌یابد و بی‌حسی، گزگز و ضعف در پاها مشاهده می‌شود.
علت درد سیاتیک چیست؟
افراد به علت شرایطی که می‌توانند روی عصب سیاتیک تأثیر بگذارند، مانند دیسک کمر، بیماری دیسک دژنراتیو، تنگی کانال نخاعی، تنگی فورامینال، سرخوردگی مهره، آرتروز، آسیب، بارداری، تومور، کیست، سندرم مخروط نخاعی، سندرم دم اسبی، اسپاسم عضلانی و عفونت، ممکن است دچار این بیماری شوند. ازآنجایی‌که این عصب از ریشه‌های نخاعی منشعب می‌شوند، شرایط تأثیرگذار بر این ریشه‌های نخاعی نیز ممکن است افراد را دچار این بیماری کنند.
عوامل مستعد کننده سیاتیک کدامند؟
عوامل مستعدکننده این بیماری عبارت‌اند از:
- آسیب جدید یا قدیمی: آسیب به ستون فقرات یا بخش پایینی کمر می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد
- افزایش سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به دیسک کمر و دیگر شرایط ایجادکننده این بیماری افزایش می‌یابد. شرایط مرتبط با افزایش سن مانند آرتروز نیز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند
- چاقی: هر چه وزنتان بیشتر باشد، عضلات شما باید بیشتر کار کنند؛ در نتیجه، احتمال کشیدگی عضلات کمر، درد و سایر مشکلات مرتبط با کمر افزایش می‌یابد
- کافی‌نبودن قدرت عضلات مرکزی: اگر عضلات کمر و شکم که با نام عضلات مرکزی شناخته می‌شوند، قدرت کافی نداشته باشند، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد
- شغل شما: اگر باید وسایل سنگینی را بلند کنید، بیش از اندازه خم شوید یا در وضعیت بدنی نامناسبی کار کنید، ممکن است خطر ابتلا به مشکلات کمر افزایش یابد. همچنین اگر باید برای مدتی طولانی روی صندلی بنشینید و از وسایلی مانند بالش کمری استفاده نکنید، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری افزایش یابد
- وضعیت بدنی نامناسب هنگام بلندکردن وسایل: حتی اگر فردی فعال هستید و وزن سالمی دارید، باید وضعیت بدنی مناسبی هنگام بلندکردن وسایل، تمرینات ورزشی یا فعالیت‌های مشابه داشته باشید؛ زیرا، در غیر این صورت، مستعد ابتلا به این بیماری خواهید بود
- دیابت: دیابت نوع دوم می‌تواند خطر ابتلا به نوروپاتی محیطی را افزایش دهد. نوروپاتی محیطی می‌تواند به هر عصبی مانند اعصاب سیاتیک آسیب وارد کند
- بی‌تحرکی: اگر به مدت طولانی بنشینید یا فعالیت‌های فیزیکی انجام ندهید، خطر ابتلا به این بیماری افزایش خواهد یافت
- کشیدن سیگار: نیکوتین می‌تواند روی جریان خون تأثیر بگذارد و افراد را در معرض خطر ابتلا به درد مزمن و سیاتیک قرار دهد
- دلایل نامشخص: در بسیاری از موارد، علت ابتلا به این بیماری مشخص نیست
تفاوت سیاتیک با کمر درد چیست؟
کمردرد به دردی که در بخش پایینی کمر و باسن احساس می‌شود، گفته می‌شود. کمردرد ممکن است ناشی از کشیدگی عضلات یا وضعیت بدنی طولانی‌مدت باشد و در برخی از موارد، هیچ دلیلی نداشته باشد.
اغلب افراد تصور می‌کنند که درد در باسن یکی از علائم سیاتیک است؛ ولی، درد سیاتیک از کمر به سمت پا گسترش می‌یابد و ممکن است ناشی از فشردگی یا التهاب اعصاب باشد. این درد ممکن است بسیار شدید باشد و انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند. همچنین ممکن است با گزگز، بی‌حسی و ضعف در یکی از پاها یا هر دو آن‌ها همراه باشد.
درد سیاتیک چقدر طول می کشد؟
در بیشتر موارد، درد این بیماری حدود 4 الی 6 هفته طول می‌کشد. اگر این درد بیش از 6 هفته طول بکشد، گفته می‌شود فرد دچار درد مزمن شده است. اگر این درد بیش از 12 ماه طول بکشد و طاقت‌فرسا باشد، پزشکان ممکن است جراحی را به بیمار توصیه کنند.
سندرم دم اسبی در سیاتیک
سیاتیک اغلب با سندرم دم اسبی مرتبط است؛ زیرا، یکی از علائم سندرم دم اسبی محسوب می‌شود؛ ولی، به خاطر داشته باشید که این علامت به‌تنهایی نشان‌دهنده این سندرم نیست. اگر همراه با علائم زیر مشاهده شود، فرد ممکن دچار این سندرم شده باشد:
- بی‌حسی اطراف باسن، اندام تناسلی و پرینه (میان‌دوراه)
- اختلال در عملکرد مجاری ادراری همراه با کاهش حس در این مجاری
- انقباض ضعیف مقعد
سیاتیک چقدر شایع است؟
این بیماری را می‌توان یک بیماری بسیار شایع محسوب کرد؛ زیرا، حدود 40% از افراد در مقطعی از زندگی خود دچار یکی از انواع آن می‌شوند. افراد زیر 20 سال به‌ندرت به این بیماری مبتلا می‌شوند. اگر افراد زیر 20 سال دچار این بیماری شوند، به احتمال زیاد، به عصب آن‌ها آسیب رسیده است.
نحوه تشخیص علت درد سیاتیک
پزشکان می‌توانند علت آسیب عصب سیاتیک یا دیگر مشکلات آن را با ترکیبی از روش‌ها تشخیص دهند. آن‌ها ابتدا سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کنند و سؤالات زیر را می‌پرسند:
- علائم خود را از چه زمانی مشاهده می‌کنید؟
- آیا به‌تازگی به کمرتان آسیب وارد شده است؟
- آیا بی‌حسی و ضعف را در پاهایتان تجربه می‌کنید؟
- آیا وضعیت‌های بدنی خاصی می‌توانند علائم شما را تسکین دهند؟
- آیا درد روی انجام فعالیت‌های روزمره شما تأثیر گذاشته است؟
- آیا از روش‌های درمانی خانگی برای تسکین درد استفاده کرده‌اید؟
- آیا فعالیت‌های فیزیکی بسیاری را انجام می‌دهید یا وسایل سنگینی را بلند می‌کنید؟
- آیا برای مدت طولانی می‌نشینید؟
- آیا به‌صورت منظم ورزش می‌کنید؟ کدام تمرینات ورزشی را انجام می‌دهید؟
سپس دکتر متخصص ستون فقرات، معاینه فیزیکی را شروع می‌کند و کارهای زیر را انجام می‌دهد:
- ممکن است از شما بخواهد راه بروید تا تغییرات محسوس ناشی از این بیماری را مشاهده کند
- ممکن است از شما بخواهد روی تخت دراز بکشید و پاهای خود را بالا ببرید. اگر درد یا علائم دیگری را در این مرحله احساس می‌کنید، حتما به پزشک اطلاع دهید
- همچنین انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات شما را نیز بررسی می‌کند تا بفهمد آیا دلایل دیگری علائم شما را ایجاد کرده‌اند یا خیر
اگر درد شدید است و با علائمی مانند ضعف عضلات همراه است، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری زیر را برای بررسی خارهای استخوانی یا فتق دیسک تجویز کند:
- اشعه ایکس: این آزمایش تصاویری را از درون بدن ایجاد می‌کند تا پزشک بتواند خارهای استخوانی (رشد بیش از اندازه استخوان) را بررسی کند
- سی‌تی‌اسکن: این آزمایش تصاویر اشعه ایکس را با یکدیگر ترکیب می‌کند تا پزشک بتواند ستون فقرات و اعصاب نخاعی را بهتر مشاهده کند
- ام‌آرآی: این آزمایش از امواج رادیویی و آهن‌ربا برای ایجاد تصاویری با جزئیات بیشتر از کمر استفاده می‌کند
- نوار عصب و عضله: این آزمایش سرعت پیام‌های عصبی عضلات را اندازه‌گیری می‌کند؛ بنابراین، می‌تواند به پزشک کمک کند بفهمد آیا فتق دیسک به اعصاب کنترل‌کننده عضلات فشار وارد می‌کند یا خیر
روش های درمان سیاتیک
هدف از روش‌های درمانی این بیماری معمولا کاهش درد و افزایش تحرک است. روش‌های درمان سیاتیک عبارت‌اند از:
درمان خانگی سیاتیک
انواع خفیف این بیماری معمولا با روش‌های درمانی خانگی بهتر می‌شوند. به خاطر داشته باشید که اگر درد متوسط یا شدید است و با گزگز، بی‌حسی و ضعف عضلات همراه است، از امتحان‌کردن روش‌های خانگی خودداری کنید و در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر این روش‌ها را امتحان کرده‌اید و نمی‌توانند کمکی به بهبود درد شما کنند، به مطب پزشک مراجعه کنید. روش‌های خانگی این بیماری عبارت‌اند از:
- یخ: اگر درد به‌تازگی شروع شده است، می‌توانید با بسته‌های سرد یا یخ به کاهش درد و تورم آن کمک کنید. همچنین می‌توانید از بسته سبزی‌های یخ‌زده نیز استفاده کنید. البته آن را درون حوله‌ای بگذارید تا از واردشدن آسیب‌های مرتبط با سرما به پوست خود جلوگیری کنید. از بسته‌های یخ یا سرد، چندین بار در روز و هر بار به مدت 20 دقیقه استفاده کنید
- گرما: پس از چند روز استفاده از بسته‌های یخ یا سرد، از بسته‌های گرم یا تشک برقی حرارتی استفاده کنید. از موارد ذکرشده همانند بسته‌های یخ به مدت 20 دقیقه استفاده کنید. اگر گرما نمی‌تواند به کاهش درد شما کمک کند، از بسته‌های یخ یا سرد استفاده کنید
- داروهای بدون نسخه: شما می‌توانید از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی برای کاهش درد، تورم و التهاب استفاده کنید
- کشش و فعالیت: یک مربی باتجربه در زمینه کمردرد پیدا کنید و از او بخواهید نحوه کشش صحیح را به شما آموزش دهد. همچنین این مربی می‌تواند تمرینات هوازی و تمریناتی برای تقویت عضلات مرکزی را به شما آموزش دهد
دارو درمانی سیاتیک
اگر روش‌های خانگی نمی‌توانند به بهبود علائم شما کمک کنند یا علائم شما بسیار شدید هستند، پزشک ممکن است داروهایی مانند مسکن‌ها و شل‌کننده‌های عضلانی را تجویز کند. همچنین داروهایی که برای افراد مبتلا به تشنج یا افسردگی تجویز می‌شود، ممکن است بتوانند درد مزمن یا درد مرتبط با عصب را بهبود دهند. تزریق کورتیکواستروئیدها نیز می‌تواند به تسکین کوتاه‌مدت علائم کمک کند.
درمان سیاتیک با ورزش
به مطب پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید و از آن‌ها بپرسید چه ورزش‌هایی مناسب بیماری شما هستند؛ برای مثال، تمریناتی مانند پل گلوت، کشش زانو تا سینه، سگ پرنده، صدف تاشو، کشش کودک و کشش‌های همسترینگ می‌توانند به تسکین درد این بیماری کمک کنند. پزشک ممکن است تمریناتی را برای هدف قراردادن عضلات اطراف ستون فقرات و باسن به شما پیشنهاد کند.
درمان سیاتیک با فیزیوتراپی
هدف از فیزیوتراپی این است که بتوانید تمریناتی را برای کاهش علائم این بیماری با کاهش فشار روی اعصاب پیدا کنید. متخصص فیزیوتراپی ممکن است تمرینات کششی یا فعالیت‌های سبکی مانند پیاده‌روی، شنا و ایروبیک در آب را به شما پیشنهاد دهد.
درمان سیاتیک با جراحی
اگر دچار درجات شدید این بیماری شده باشید یا علائم شما نشان‌دهنده آسیب به عصب باشند، جراحی ممکن است بهترین گزینه ممکن باشد. همچنین اگر نمی‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را به علت درد شدید انجام دهید یا دارودرمانی، درمان‌های خانگی و فیزیوتراپی نتوانسته‌اند علائم شما را پس از شش یا هشت ماه بهبود دهند، پزشک ممکن است جراحی را به شما توصیه کند.
گزینه‌های جراحی این بیماری عبارت‌اند از:
- دیسککتومی: در این جراحی، جراح قطعات یا بخش‌های کوچک فتق دیسک را که به اعصاب فشار وارد می‌کنند، برمی‌دارد
- لامینکتومی: هر مهره دارای بخشی به نام لامینا است که در زیر پوست شما قرار دارد. در این نوع جراحی، جراح بخشی از لامینا را که به اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند، برمی‌دارد
روش صحیح خوابیدن برای درد سیاتیک
برای کاهش درد این بیماری، در حالت‌های زیر بخوابید:
- روی کمر: تحقیقات نشان می‌دهند که بسیاری از افراد با خوابیدن روی کمر می‌توانند درد خود را تسکین دهند؛ زیرا، این حالت می‌تواند به کاهش فشار روی کمر و اعصاب سیاتیک کمک کند.. بهتر است یک یا چند بالش زیر زانوهای خود بگذارید تا نتایج بهتری را مشاهده کنید
- روی پهلو: برخی از افراد ترجیح می‌دهند برای تسکین فشار روی پهلوی خود بخوابند. اگر درد را در یک سمت از بدن خود احساس می‌کنید، بهتر است روی پهلوی آن سمت نخوابید. زانوهای خود خم کنید و بالشی بین آن‌ها قرار دهید. همچنین اگر فاصله‌ای بین کمر و تشک وجود دارد، بالشی کوچک را در این فاصله قرار دهید
همچنین بهتر است روی تشک سفت بخوابید؛ زیرا، ازآنجایی‌که بدن در تشک نرم فرومی‌رود، ستون فقرات انحنای طبیعی نخواهد داشت. تمرینات کششی سبک و دوش گرم قبل از خواب می‌توانند به آرام‌سازی عضلات و کاهش درد کمک کنند.
تاثیر بارداری بر درد عصب سیاتیک
این بیماری در دوران بارداری متداول است و هورمون‌های مرتبط با بارداری یکی از مهم‌ترین دلایل آن محسوب می‌شوند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند رباط‌ها و بافت‌های هم‌بند ستون فقرات شل شوند؛ در نتیجه، ممکن است باعث لغزش دیسک و فشردگی اعصاب شوند. وزن و موقعیت جنین در رحم نیز می‌توانند به اعصاب فشار وارد کنند.
خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای تسکین درد عصب در طول بارداری وجود دارند و این درد پس از زایمان برطرف خواهد شد. فیزیوتراپی، ماساژدرمانی، دوش گرم، گرمادرمانی و داروها می‌توانند به تسکین این درد کمک کنند.
نحوه پیشگیری از سیاتیک
برخی از دلایل این بیماری قابل‌پیشگیری هستند. با رعایت نکات زیر، می‌توانید از این بیماری پیشگیری کنید یا خطر ابتلا به آن را کاهش دهید:
- داشتن وضعیت بدنی مناسب: سعی کنید وضعیت بدنی مناسبی هنگام نشستن، ایستادن، بلندکردن اشیا یا خوابیدن داشته باشید
- ترک‌کردن محصولات تنباکو: نیکوتین می‌تواند جریان خون را به استخوان‌های شما کاهش دهد؛ در نتیجه، می‌تواند بخش‌های مختلف ستون فقرات شما را ضعیف کند
- وزن سالمی داشته باشید: بهتر است به پزشک تغذیه مراجعه کنید و فعالیت فیزیکی داشته باشید. مطمئن شوید که کلسیم و ویتامین D را به‌اندازه کافی برای رشد استخوان‌ها مصرف می‌کنید
- فعال باشید: شما می‌توانید فعالیت‌های فیزیکی مختلفی مانند کشش، تمرینات قدرتی و تمرینات هوازی را برای کاهش وزن و کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید. اگر قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات مرکزی بدن را افزایش دهید، می‌توانید به بهبود کمردرد کمک کنید
- مواظب باشید به زمین نخورید: کفش‌های مناسبی بپوشید و پله‌ها و راهروها را با وسایل پر نکنید تا احتمال زمین‌خوردن شما کاهش یابد. همچنین در اتاق‌های تاریک راه نروید و از میله‌ها در حمام و راه‌پله‌ها کمک بگیرید
- استراحت کنید: اگر کمردرد دارید، از کارکردن خودداری کنید؛ زیرا، کمردرد ممکن است منجر به آسیب‌های بدتری شود. البته منظور ما این نیست که نباید هیچ کاری انجام دهید و فقط استراحت کنید. بهتر است فعالیت‌های سبکی مانند شنا، پیاده‌روی، یوگا و تای‌چی را انجام دهید
برای درمان سیاتیک به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر علائم این بیماری را مشاهده می‌کنید و تصور می‌کنید دچار این بیماری شده‌اید، به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. این دکتر در زمینه تشخیص و درمان انواع شرایط و بیماری‌های مرتبط با مغز و سیستم عصبی مانند سکته مغزی تخصص دارد؛ بنابراین، ازآنجایی‌که سیاتیک یک بیماری مرتبط با اعصاب است، دکتر مغز و اعصاب می‌تواند آن را تشخیص و درمان کند.
به خاطر داشته باشید که اگر علائم این بیماری تأثیر قابل توجهی روی زندگی روزمره شما گذاشته‌اند، مجبور نیستید آن‌ها را در سکوت تحمل کنید. ما به شما توصیه می‌کنیم که به کلینیک مغز و اعصاب معتبری مانند کلینیک پزشک اول مراجعه کنید. پزشکان این کلینیک می‌توانند بیماری شما را به‌درستی تشخیص دهند و برنامه‌ای درمانی برای تسکین درد شما تدوین کنند.
جمع‌بندی
درد این بیماری در کمر، باسن و پاها احساس می‌شود و می‌تواند بخش‌های مختلف زندگی شما را مختل کند. خوشبختانه، روش‌های خانگی بسیاری برای درمان این درد وجود دارند. همچنین در بیشتر موارد، روش‌های درمانی دیگری مانند فیزیوتراپی، ورزش و داروها می‌توانند به بهبود علائم متوسط یا شدید این بیماری کمک کنند؛ بنابراین، جراحی همیشه ضروری نیست. خوب است بدانید که تنها 10 الی 20% از افراد مبتلا به این بیماری به جراحی نیاز دارند.
در این مطلب، توضیح دادیم که سیاتیک چیست و شما را با جنبه‌های مختلف آن آشنا کردیم. در پایان این مطلب، بهتر است دوباره به شما یادآوری کنیم که اگر برای درمان این بیماری اقدام کنید، به احتمال زیاد، خواهید توانست دوباره زندگی لذت‌بخش و بدون دردی را داشته باشید؛ بنابراین، اگر علائمی مانند درد، گزگز و بی‌حسی را تجربه می‌کنید، در اولین فرصت به مطب پزشکی معتبر مانند پزشکان کلینیک پزشک اول مراجعه کنید.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید